182
ROZDZIAŁ IV, UST. 42
Oprócz zwrotników na uwagę zasługują równoleżniki abE i a'b'E', które przechodzą przez bieguny ekliptyki E i E', a zatem przebiegają w odległości PE — P'E' = e od biegunów świata, a w odległości 8 = + (90° — s) od równika. Równoleżniki te nazywają się kołami biegunowemi, pierwsze — północnem, drugie — południowem.
Zwrotnikom i kolom biegunowym na powierzchni ziemi odpowiadają równoleżniki w szerokościach geograficznych odpowiednio 9 = + s i 9 = + (90° — s). Równoleżniki te, t. j. zwrotniki geograficzne (zwrotnik Raka i zwrotnik Koziorożca) i kola biegunowe na ziemi wyróżniane są z pośród innych głównie z tego powodu, ponieważ stanowią one granice t. zw. stref klimatycznych na ziemi. Y~ Wt ify.fco.
42. Uwagi ogólne o rachubie czasu w związku z ruchem słońca.
Niechaj w danem miejscu obserwacji w czasie gwiazdowym 0 kąt godzinny słońca ma wartość £©, a wznoszenie proste słońca wartość a©. Według wzoru ogólnego (77) jest w tym przypadku
*0 = 0 — <*©•
Gdy 0 = <x0, a więc £© = 0°, słońce góruje. Chwila ta nazywa się prawdziwem południem, ponieważ dzieli ona dzień, liczony od wschodu do zachodu słońca, w przybliżeniu na dwie równe części. Gdy zaś O==a0 + 127‘, a więc /© = 12R, to słońce dołuje. Chwila ta nazywa się prawdziwą północą, ponieważ dzieli noc, liczoną od zachodu słońca do wschodu, na dwie w przybliżeniu równe części.
Okres czasu, w ciągu którego kąt godzinny słońca fQ wzrasta o 360°, nazywa się prawdziwą dobą słoneczną; za początek prawdziwej doby słonecznej przyjmuje się prawdziwe południe. Ilość czasu, która w danej chwili upłynęła od prawdziwego południa, mierzona kątem godzinnym słońca, nazywa się prawdziicym czasem słonecznym; oznaczać go będziemy literą 0-. Jest zatem według określenia h- = *©, a zgodnie ze wzorem (71) jest także ń = 0-0 — X, jeżeli przez ń0 oznaczymy czas prawdziwy słoneczny południka głównego, a przez X długość geograficzną miejsca obserwacji.
Okres czasu, w którym długość słońca © wzrasta o 360°,