FizykaII20901

203

obu miejsc od siebie, w metrach wyrażoną. Tym sposobem można obliczyć odległość uderzenia piorunu. Nie trudno też pojąć, że obaczywszy światło wystrzału z działa odległego, można się jeszcze skryć przed kulą za wał lub mnr, gdyż chyżość jej nie

0    wiele różni się od chyżości głosuj a światło w tej samej już chwili, kiedy kula w dziale miejsce swoje opuszczać zaczyna, jest widome nie tylko w miejscach, do których działo kule niesie, ale także w daleko jeszcze odleglejszych. *Powtóre, gdy chyżość dźwięku w powietrzu w równych okolicznościach dla. wszystkich tonów jest ta sama, a liczba n pojedynczych drgań, każdemu tonowi odpowiednich, znajoma, łatwo wynaleść długość fali dla każdego tonu za pomocą wzoru ni = V, gdzie chyżość Vwyrażona wmetrach jest — 333, a wstopach paryz. 1050. Gdy wiec subcontra C (C) wskutek 16^-5, contra C (C) zaś wskutek 33, wielkie C wskutek 66, a oktawa jego wskutek 132 drgań w jednej sekundzie powstaje, więc fale tych tonów mają długości około 63-6 (64), 32, 16 i t. d. O dochodzeniu chyżości dźwię-ku w powietrzu i innych gazach za pomocą tonów w piszczałkach, obacz tom dodatkowy *), gdzie wyłożony jest ten sam sposób Wertheima, także dla oznaczenia jej w ciałach stałych

1    ciekłych. W pierwszych zgadza się ona według teoryi z chy-żością przesyłania fal podłużnych i oznacza za pomocą wzoru

i / o' Q

matematycznego V — 1/ ——, (§7). Biot **) wymierzył tę chy-

' s

żość bezpośrednio w łanem żelazie, wziąwszy do tego 376 rur, które razem połączone miały długość 951-25 metrów. Na jednym końcu tego kanału metalowego przytwierdzony był żelazny pierścień równej z nim średnicy, trzymający za pomocą żelaznych prętów w środku swoim głośny dzwonek z młotkiem osadzonym na stalowej sprężynie, która służyła do załatwiania uderzeń młotka o dzwonek dla dobycia z niego dźwięku; na drugim zaś jego końcu uważano czas, w którym dźwięk za uderzeniem dzwonka dostawał się do ucha. Doświadczenie pokaza-) Także Dnlonga rozpr,.wę w Annales de diim. T. 41, tudzież Poggend. Ann. T. 16, nareszcie Wertlieim w Annales, X. 23, ser. Ili, lnb Pog. Ann. T. 77-

) Biot. Experimentalpliysik, iibersetzt v. Fechner. Leipzig 1829. T. II,

str. 15.