FizykaII89501

I

889

lub zabranego mu, jest wprost proporcyonalna do sumy równoczesnych zmian w pracy drżenia i disgregacyi, odbywających się w temże ciele.“

Gdy tedy między ową częścią ciepła, wprowadzonego do ciała, która w hieni na załatwienie pracy zużytą bywa, a tą częścią, która tamże w formie żywej siły ruchu utrzymuje się, dopóki stan skupienia (agregacyi) jego ten sam zostaje, pewien stosunek zachodzi, więc dlatego z wielkości pracy załatwionej przez ciepło w tóm ciele, można w pewnych granicach ■oceniać temperaturę jego, jak to się w rzeczy samćj przy użyciu naszyćh termometrów dzieje.

Z tego, co tu powiedziano, nie trudno zrozumieć, że tylko w doskonałych gazach, których objętość przy ogrzewaniu żadnej zmiany doznawać nie może, udzielona żywa siła ruchu w zupełności jako taka, tj. jako praca drżenia czyli ciepło wolne, poczuwalne i temperaturę ciała stanowiące utrzymuje się; winnych zaś ciałach zawsze część tej żywej siły zużywa się w pracy, która zmienia ich objętość, sprawiając pewne zmiany w położeniu molekułów i wzajemnćm oddaleniu tychże od siebie, lub wewnętrzny związek między niemi w pewien sposób modyfikuje, a jeśli na powierzchni ciała istnieje zewnętrzne jakie ciśnienie, wówczas ten ciężar w przeciwnym kierunku o kawałek drogi naprzód posuwa. Ostatnia praca jest zwrócona na zewnątrz, dla tego nazywamy ją pracą zewnętrzną; skutki zaś pierwszej ograniczają się tylko na wnętrze- ciała, są więc dziełem tak zwanćj pracy wewnętrznej. Tę z żywćj siły pcwstałą zewnętrzną i wewnętrzną pracę disgregacyi nazywano powszechnie do niedawna ciepłem utajonem, czyli uwięź,ionem. Ona widocznie, będąc raz załatwioną, na wysokość temperatury ciała, w którym taka metamorfoza siły ruchu nastąpiła, żadnegc wpływu nie ma.

Molekuły ciał różnćj przyrody mają różne ciężary. Dla otrzymania więc jednakiej temperatury, muszą lżejsze nabyć większćj chyżości, niż cięższe, aby w iloczynie ¹/pnc^A niedostatek z powodu mniejszćj masy, zwiększoną chyżością był

*) Obacz toin dodatkowy.

Fizyka T. II. 112