FizykaII90201

896

6 ~ ——. A że według doświadczenia prawie wszystkie ciała stałe, (przynajmniej w granicach 0° i 100°C_/), rozciągają się regularnie czyli jednostajnie, t. j. przedłużenie ich jest. wprost

$

proporcjonalne do narostha temperatury, więc -    ■ jest to

współczynnik rozszerzalności podłużnćj, odpowiedni zmianie temperatury o 1°C. Jeśli przeto/„wystawia długość ciała przy 0°,

długość jego w temperaturze -j- 1° C będzie = /„ 0+4) -

a w temperaturze t° oczywiście l_t = /„ ^1 -J- t ^ . Zna

jąc tedy ze czterech ilości /„, l_t, 6 i t, którekolwiek trzy, ła-

p’

two jest wynaleśc czwartą. Częstokroć ilość — za współczynnik rozszerzalności podłużnej uważa się. Wówczas jest to ilość, oznaczająca przedłużenie, jakiego doznaje jedność długości ciała wskutek podniesienia temperatury jego o 1°C. Że zaś współczynnik sześciennćj rozszerzalności ciał stałych jest istotnie trzy razy większy od współczynnika rozszerzalności ich podłużnej nie trudno udowodnić. Wszak oznaczywszy przez l wysokość sześcianu w temperaturze 0°, będzie objętość jego v — /^s; ogrzawszy go zaś do 100°C, każdy bok jego doznał przedłużę--nia, które wyraża się przez l (1 -krf); zatem objętość jego V = l³ (1 + p) ¹ = / ¹ (i + 36 -f 33 ² + 6^s).

Lecz dla nikłej wartości liczby j można tu jej wyższe potęgi opuścić i położyć V = l^z {1-\~3,j)—v (l-\~ 3 i). Objętość przeto v wskutek podniesienia temperatury o 100° C powiększyła się o ilość 3 -1 v; a współczynnik rozszerzalności sześciennej jest widocznie 3j, właśnie jak twierdzono. Tablica jednowymiarowego rozciągania się ciał stałych i ciekłych znajduje się w tomie dodatkowym, gdzie są tćż wyłożone zastosowania praw

0    rozszerzalności (jak np.), ciał do ścisłego oznaczania gęstości

1    wagi onych w różnych temperaturach, do ustatecznienia długości wahadeł złożonych, tudzież sposoby wymierzania rozszerzalności kryształów i wypadki tych poszukiwań ¹).

1

Mitsdierlich. Pogg. Ann. T. 1, 10 i 41; Pfaff Pogg. Ann. T. 104 i 107. Itulong i Petit w Annales dc Chirnie et de Physicjue T. 7.