94299701

SMIKKĆ 681

poszukiwanie bliższych przyczyn tego zjawiska i badanie jego istoty, a niezadawalnianie się pojmowaniem go w krótkości jako niewzruszonego prawa przyrody, wynikającego z codziennego spostrzegania. To też nie brak jest takich, mniej lub więcej udatnych prób wytłumaczenia genezy i istoty śmierci.

Porównanie organizmu żyjącego z maszyną, która przez dłuższe funkcyonowanie zużywa się i wreszcie staje się niezdolną do dalszej pracy, nie może dostatecznie wyjaśnić konieczności śmierci ustroju, gdyż między maszyną a organizmem żywym jest zasadnicza różnica, polegająca na tern, że w ustroju żywym odbywa się wciąż zużywanie i odnowa, ciągła przemiana materyi, a tern samem i składowych części ustroju, podczas gdy części maszyny pozostają wciąż te same, ulegając tylko zmianom, wywołanym przez zużycie. Jeże-libyśmy przy maszynie odnawiali bezustannie zużyte części składowe, to moglibyśmy jej sprawność do funkcyi utrzymywać przez czas nieograniczony, przyczem z biegiem czasu z pierwotnej maszyny nie pozostałoby właściwie nic, gdyż stopniowo wszystkie jej części składowe musiałyby być zupełnie wymienione. W ustroju żywym taka wymiana części składowych odbywa się ustawicznie, więc właściwie nie powinnoby przychodzić do zużycia ustroju. Jeżeli więc mimo to łunkeye ustroju z biegiem czasu słabną i ustają, to przyczyna tego leży w samej wymianie materyi i energii, a zatem w samej istocie funkcyj ustrojowych, w czynniku tkwiącym w samym ustroju a nie poza nim; stosunki więc tutaj są innego rodzaju, niż przy maszynie, której części składowe można dowolnie odnawiać i wymieniać.

Pojmowanie śmierci jako zjawiska przystosowania się w przyrodzie w interesie życia gatunka nie wnika w samą istotę śmierci i tych zmian w ustroju, jakie do śmierci prowadzą, jest nadto tłumaczeniem zbyt ogólnikowem, podobnie jak zdania przypominające jeszcze poglądy Arystotelesa o t. z. „calor innatus“, że śmierć następuje wskutek wyczerpania się impulsu życiowego, otrzymanego od komórek rozrodczych, który może wystarczyć tylko na pewien szereg generacyi.

Głębiej oświetlają zjawisko śmierci teorye oparte na badaniu przebiegu procesów życiowych w tworach o różnej organizacyi i na studyum mechaniki rozwojowej.

Istotę życia stanowi ciągły ruch, ustawiczna zmiana. Zmiana ta odbywa się zawsze w pewnym nieodwracalnym kierunku według