Magazyn6
4601

38

AFRYKA

który dał Niemcom dostęp do rzeki Zam bazi z krainy Nama i Damara. Drugiem było zajęcie terytorjum Ruanda — Urundi, leżącego pomiędzy jeziorami i przyłączonego do A. wsch., celem uniemożliwienia W. Brytanji dotarcia z Ugandy przez jez. Kiwu do płn. wybrzeża jez. Tanganjika. Trzeciem posunięciem był traktat w Alge-ciras, który z kolonj i Kamerunu dał Niemcom dostęp do rzeki Ubangi, a zatem do Konga belgijskiego, odcinając Kongo francuskie od połączenia z Saharą. Podobne tendencje wykazywali jeszcze Portugalczycy, dążąc do rozszerzenia ku wsch. swych posiadłości w Angoli, oraz w Mozambiku wzdłuż rzeki Zambezi ku zach. (terytorjum Tete). Akcja osobista Cecila Rhodes’a, któiy w r. 1890 na vłasną rękę zorganizował zbrojną ekspedycję, uniemożliwiła tamtym mocarstwom wykonanie ich planów. Jemu to W. Brytanja zawdzięcza rozległo kolonje w Rodezji, a także połączenie A. płd. z Kenją i Sudanem. W r. 1900 zakończona została wojna angielsko-burska i nastąpiła inkorporacja Oranji i Transvaalu do posiadłości W. Brytanji. W r. 1910 Anglja zorganizowała Unję południowoafrykańską, nadając jej prawa dominjalne. Jak dalece prawa te są autonomiczne świadczy fakt, że język boerów t. zw. „afrykański", będący zepsutem narzeczem włościan holenderskich z XVIII w., zyskał dziś w Unji płd.-afrykańskiej równouprawnienie z językiem angielskim.

Pierwszym zdobywcą Madagaskaru był Ben iowski, syn generała austrjackiego, któremu w r. 1772 rząd francuski powierzył misję podboju wyspy. Ukończywszy podbój, Beniowski ogłasza się królem wyspy, wskutek czego rząd francuski wysyła tam wojska, w walce z któremi Beniowski ginie. Wojna ekspedycyjna trwała do r. 1885, poczem Madagaskar przeszedł w posiadanie Francji.

Działalność polityczna Włochów w A. rozpoczęła się względnie późno. Dopiero w r. 1889 zajęli om wybrzeże Erytrei nad m. Czerwonem, odcinając w ten sposób Abi-synję od morza. Dążność do okrążenia Abi-synji wykazali Włosi, zajmując pod koniec XIX w. wsch. wybrzeże Somali, gdzie posiadają dziś rozległą kolonję. W r. 1912 odebrali Włosi Turkom Trypolitanję oraz Cyrenaikę, które od r. 1919 są oddzielnemi kolonjami Włoch. Ostatnia wojna światowa zmieniła znów obraz polityczny A. Ode

brano Niemcom ich kolonje i utworzono z nich mandaty. W r. 1922 W. Brytanja uznała niepodległość Egiptu, okupowanego przez nią od r. 1882.

Osobną kartę w historji A. stanowi utworzenie w r. 1885 przez króla belgijskiego Leopolda II niepodległego państwa Konga. Potrafił on w godny podziwu sposób wyzyskać animozje mocarstw europejskich i doprowadzić do uznania w centrum A. państwa neutralnego. Król Leopold uznany został królem Konga, ale przed śmiercią prawa swoje przelał na państwo belgijskie, które w ten sposób weszło bez żadnych walk w posiadanie olbrzymiego obszaru kolonjalnego w sercu A.

Gdy dziś będziemy spoglądali z lotu ptaka na polityczny podział kontynentu A., to uderzą nas w nim dwa rysy charaktery styczne. Pierwszy stanowi zwarta masa posiadłości francuskich na płn.-zachodzie, drugi zaś — pas posiadłości wielkobrytańskich, ciągnący się od Przylądka Dobrej Nadziei aż do m. Czerwonego. Temu drugiemu kompleksowi przeciwstawiają się posiadłości Portugalji, Belgji i Włoch, pomiędzy któremi te ostatnie są najmniej wartościowe. Niepodległych państw jest w A. trzy: Abi-synja, Egipt i Liberja. Reasumując stan dzisiejszy, podział polityczny A. przedsta wia się jak następuje:

Podział polityczny	tys. km	tys. mieszkańców
Posiadłości W. Brytanji	9 977	54 850
Mandaty W. Brytanji	I 893	5 950
Posiadłości francuskie . .	9 884	3^6 45°
Mandaty francuskie. . .	483	2 625
Posiadłości belgijskie . . .	^2 3^85	8 945
Mandat Ruanda Urundi	55	4 5°°
Posiadłości portugalskie	2 068	6 500
Posiadłości włoskie ....	2 219	2 122
Posiadłości hiszpańskie . . Państwa niepodległe	340	900
Egipt.........	994	i4 178
Abisynja.......	I 120	IO OOO
I.iberja.......	95	2 OOO

Rzucając okiem na powyższą tablicę, uderza nas porównanie liczb ludności w posiadłościach W. Brytanji z posiadłościami innych mocarstw Europy. Stwierdzimy, iż obraz polityczny A. nie jest ostatecznie ustalony i że na kontynencie tym w ciągu najbliższych lat dziesiątków zajdą prawdopodobnie jeszcze daleko sięgające zmiany.