Magazyn6

1001

102

ALBANJA

która czuje się zagrożoną, na skutek okrążenia granicy morskiej. A. przedstawia dla Włoch rynek zbytu artykułów przemysłowych.

Orm.

II. Stosunki demograficzne i polityczne.

1. Struktura ludności pod względem narodowościowym. Ludność zamieszkująca A., w ogromnej większości albańska, wywodzi się z pnia indoeuropejskiego. Jest to typ rosły, bitny, o silnem poczuciu wolności, wykazujący przy całym prymitywiżmie kultury materjalnej duże bogactwo w zakresie kultury duchowej. Ślady wpływów obcych (słowiańskich, tureckich, rzymskich i greckich) są obfitsze wśród szczepów południowych. Z tego względu na uwagę zasługuje dolina Szkumbi, oddzielająca północnych ekspansywnych Gęgów od południowych, ulegających helleńskiej asymilacji Tosków. Grupą państwowo-twórczą są Mirdici, zamieszkujący płn.-środkową A.; na płn. i wsch. kraju żyje b. niewielka ilość Słowian (Serbów wzgl. Bułgarów), na płd. 20 tys. (zdaniem Albańczyków), wzgl. 40 tys. (zdaniem Greków) ludności o grcckiem poczuciu narodowem, ale określanej ze strony alb. jako zhellenizowani Albańczycy. Wyznania: ok. 70% muzułmanów, 20% prawosławnych, 10% katolików. Granice A. nie obejmują wszystkich Albańczyków, gdyż znaczna ich ilość żyje w zwartych masach w państwach sąsiednich przy samej granicy A. Dotyczy to zwłaszcza Jugo-sławji, gdzie według danych oficj. (spis 1921) jest 450 tys. Albańczyków wokół granic A., ze strony zaś albańskiej podaje się ok. 900 tys. (Selenica), względnie 700 tys. (Baldacci). W Grecji Albańczycy żyją nietyle wzdłuż płd. granicy A., co wzdłuż wybrzeża m. Jońskiego w prowincji Cza-merja (Tmtfioięa). Greckie dane oficj. podają ilość ludności alb. w Grecji na 20 tys., przypisując jej zarazem greckie poczucie narodowe, a ze strony alb. tę liczbę co najmniej się podwaja. Fakty te, istnienie grup obcojęzycznych w granicach A., oraz zwartych mas albańskich w państwach sąsiednich, wpływały od dłuższego czasu na losy terytorium alb. i na orjentację polityki A. po utworzeniu państwa albańskiego. Z jednej strony bowiem sąsiedzi A., którzy wcześniej utworzyli własne państwa, pragnęli rozszerzyć swe gi anice i na obszary wchodzące dziś w skład A., z drugiej zaś Albańczycy uważają, iż państwo ich obejmuje tylko część ich terytorjum narodowego, i tak jak dawniej usiłowali zwalczać aspiracje Serbów i Greków do udziału w podziale Turcji europ., tak później, gdy narody te naogół aspiracje swe zrealizowały, Albańczycy za.ęli wobec nich postawę nieprzyjazną. Górale albańscy uznawali zwierzchnią władzę turecką raczej tylko pozornie, wiedząc, że Porta ich potrzebuje do trzymania w szachu Słowian i Greków. Będąc w przeważnej części muzułmanami, cieszyli się poparciem Stambułu i mogli swobodnie rozwijać swą ekspansję na terenach zajętych przez chrześcijan. Rozszerzali swój stan posiadania tak szybko, iż gdyby władza turecka nad obszarem jej podlegającym do r. 1912 potrwała jeszcze parę dziesięcioleci, to zapewne cała ludność tego obszaru stałaby się albańska, gdyż Albańczycy umieli zwalczać przeciwników zwłaszcza Słowian, bardzo bezwględnie.

2. Dzieje polityczne, Harmonja między Albańczykami a Stambułem ulegała wstrząsom od czasu do czasu, wskutek zapędów rządu sułtańskiego do uczynienia władzy Porty nad A. bardziej realną, przyczem Turcy nie liczyli się z aspiracjami albau-skiemi do posiadania odrębnej kultury narodowej. Identyfikując muzułmanów z Turkami, Porta narzucała Albańczykom szkoły tureckie i alfabet arabski. To też, o ile ruch narodowy albański, rozwijający się od drugiej połowy XIX w., zrazu współdziałał z Portą przeciw' Słowianom i Grekom: 1878 —9 „Liga Albańska" broni prowincjJ tureckich, przyznanych przez traktat berliński Czarnogórze i Grecji przed okupacją, to później ruch ten zwraca się i przeciw Stambułowi, zwłaszcza wobec centralizacyjnych zapędów młodotureckich. Albańczycy zajmują postawę opozycyjną, odmawiają poddania się spisowi ludności i płacenia podatków'. Tradycje częstych buntów przeciw paszom-gubernatorom w XIX w. od/jwają i w 1912 wybucha groźne powstanie (poprzedzone już ruchami w latach poprzednich, krw^rawo tłumionemi przez wielkie ekspedycje karne). Powstańcy dochodzą aż do macedońskiego Skoplja (dziś w' Jugosławji), które zdobywają, a Porta musi zgodzić się na wielkie ustępstwa, w postaci lokalnej autonomji czterech wilajetów zamieszkałych przeważnie przez Albańczyków: Soutari-Shkodra, Kosowo, Janina