Magazyn6
5401

150

KLIMAT — KŁAJPEDA

nia się o i dzień na iii km. W górach przypada wiosna, zależnie od szerokości geograficznej, o kilka dni później, aniżeli na sąsiednich nizinach. Życie organiczne uzależnione jest przedewszystkiem od podłoża geologicznego i warunków klimatycznych, które zaznaczają się silniej na wegetacji roślin, aniżeli na świecie zwierzęcym. K. warunkuje zasiąg roślin, których istnienie i uprawa ściśle związane są z wysokością temperatury oraz ilością i rozkładem opadów w ciągu roku. Również zależność człowieka od k. jest w przybliżeniu taka sama, jak u zwierząt i roślin. Szczególnie daje się zauważyć jego wpływ na rozwój fizyczny i umysłowy człowieka, oraz sposób życia. W wysokogórskim, słonecznym i bezwietrznym k. człowiek czuje się zupełnie dobrze przy temperaturze io° poniżej zera. Szybka zmiana temperatury wpływa na stan zdrowia człowieka i zwiększa śmiertelność. Lecz różnice temperatur na dłuższej przestrzeni czasu wpływają dodatnio na samopoczucie i wszelką działalność człowieka. Wysokie i jednostajne temperatury prowadzą do cielesnego i duchowego znużenia. Wiatry zazwyczaj oczyszczają powietrze, lecz mogą też być roznosicielami zarazków. Wiatr morski jest czysty i zdrowy, lądowy nierzadko roznosi choroby. Wszystkie czynniki klimatyczne mogą w niektórych strefach sumować lub krzyżować się, a przeto wywierać głęboki wpływ na ludność i jej zajęcia. Człowiek dość szybko aklimatyzuje się, mimo to jednak pierwszeństwo mają strefy o klimacie cieplejszym i bogate w środki żywności. Strefa taka rozciąga się między 20° a 40° północnej szerokości geograficznej; mieszka w jej zasięgu przeszło połowa ludności świata. W niej bowiem udają się rośliny zarówno strefy umiarkowanej jak i tropikalnej, dając niekiedy trzykrotne zbiory w ciągu roku. W zamierzchłej starożytności powstały w tym pasie ogniska wysokiej kultury. Niektóre z nich znikły z powierzchni ziemi, inne zaś skostniały w swym pochodzie. Przyczyny należy się dopatrywać między innemi w zbytniej szczodrości świata ożywionego, a tem samem i w za łagodnym k. W strefie gorącej równomiernie wysokie temperatury i bogactwo świata roślinnego ubezwładniają energję człowieka. Mieszkaniec tej strefy gospodaruje rabunkowo, łatwe zaś życie wytwarza zarozumiałość i lenistwo. To też człowiek tamtejszy stoi pod względem intelektualnym bardzo nisko. Podobnie strefa polarna, szczególnie uboga w świat roślinny, ubezwładnia człowieka. Energję jego pochłania troska

0    żywność i walka z niegościnną przyrodą. To też i ludy tej strefy stoją na niskim poziomie kulturalnym. Strefa umiarkowana stanowi ogniwo pośrednie między tropikal-nem bogactwem przyrodzonem a biedotą polarną. K. jej pobudza do pracy fizycznej

1    umysłowej, gdyż przyroda nie jest na tyle hojna, by bez trudu można było żyć. W walce o byt zwiększa się wydajność pracy ludzkiej i udoskonala się wola. Istniejące pory roku działają podniecająco na umysł i ciało, a przeto zmuszają człowieka do postępu i podnoszenia kultury. W strefie tej znajduje się Polska.

W. Przepiórskl.

Kłajpeda.

K., niemieckie Memel, jest starą osadą założoną przez Kawalerów Mieczowych w Inflantach, którzy tu zbudowali zamek (1252 r.). Od 1328 r. należała K. do Zakonu Krzyżackiego w Prusach. Tu na najdalszych kresach swego państwa znalazł przytułek król pruski Fryderyk Wilhelm III z żoną Luizą w czasie wojen napoleońskich (1807—8 r.). Obecnie K. jest stolicą tery-torjum autonomicznego tejże nazwy, liczy 41 300 mieszkańców (1931 r.), w tem uffi Litwinów i 89% Niemców. Przed 1920 r. małe prowincjonalne miasteczko niemieckie, teraz jedyny port litewski, niezamarzający, z obrotem około miljona tonn rocznie. Głównym artykułem eksportu przez K. jest drzewo spławiane Niemnem, a następnie kanałem Króla Wilhelma. W razie otwarcia komunikacji między Litwą a Polską K. byłaby naturalnym portem dla rozległych nadniemieńskich obszarów Rzeczypospolitej Polskiej i miałaby poważne możliwości rozwoju na przyszłość.

Terytorjum autonomiczne K. ma 2 656 km* obszaru i 145 000 m. (1930 r.). Składa się z powiatów: K. miasto i wieś Szyłokarczma (Heydekrug) i Pogegen. Litwinów 27,6%, Niemców 56,4%, dwujęzycznych 16% (cyfry sporne). Niewątpliwa jest przewaga kulturalna niemiecka. Na mocy art. 99 traktatu wersalskiego Rzesza Niemiecka zrzekła się swoich praw do terytorjum K. na rzecz wielkich mocarstw. Po okresie admini-