Magazyn6

3301

125

AMERYKA — AMERYKA ŁACIŃSKA

Kolonje państw europejskich	Powierzchnia w km*	Ludność	Gęst. zalud. na km^3	Stolica
Wielkiej Brytanji: Gujana ang. . . .	231.700	808.000	r.3	Georgetown
Wyspy Falklandzkie . . .	r 1.950	3.400	o.3	Stanley
Niderlandów Gujana hol. (Surinam) . .	I29.IOO	146.000	1,1	Paramaribo
Francji: Gujana franc. (Cayenne).....	88.240	47.000	0.5	Cayenne

4. Warunki polityczne. Pod względem politycznym Am. Płd. podzielona jest na io republik. Największa z nich jest Brazylja (8 511 189 km²), która jako dawna kolonja portugalska zachowała do dziś dnia język portugalski. Wszystkie inne państwa Am. Płd. (Argentyna, Chile, Boliwja, Urugwaj, Paragwaj, Peru, Ekwador, Kolumbja i Wenezuela) stanowią Amerykę południową hiszpańską. Poza krajami niepodległemi są w Ameryce Płd. jeszcze 3 kolonje państw europejskich. Leżą one w Gujanie podzielonej na 3 części: Gujana francuska, wschodnia (88 240 km²) znana pod nazwą Cayenne, Gujana holenderska, środkowa (140651 km²) zwana Surinam, i największa z nich brytańska Gujana zachodnia (231 740 km²). Razem 460631 km², czyli więcej niż Polska. Pod względem gospodarczym i kulturalnym najwyżej stoją 3 republiki: Argentyna, Brazylja i Chile. Mają one też największą przyszłość jako tereny kolotii-zacyjne dla Europejczyków.

Literatura: Vidalde la Blachę el Galloiz: GSographie Unioer-Hdle. Parit 1934,1936.—B. Brandt: Stidammka. Bralau 1993. — C. Jł. Enock: The republice of Central and South America (S wyd.), Londonl922.—W.Gerbing: Dar Erdbild der Gegmwarl. Lcipzig 1921 — f. ttetderich: Allgcmeine Erd- und Ldnder-kunde. Wien 1923 (3 uiyd). — A. Hettner: GrundzOge der LInderkunde. // Berhn 1926. — Fritz Kłute: Hand-buch der geographiechen Wissmschaft. Potsdam 1934-6. — Hermann iM/ft• Lateinamenka. Leipim 1930 — E. rieciiu.-,\cnnellr Gćographic Unioertelle. Paru 1394. — W. Sterer*: Sild- u. Mittelamerika (3 wyd ). Lciplig u. Wirn 1914.

Jerzy Loth.

Ameryka łacińska.

i. Historja. *■ Stosunki ludnościowe. 3. Stosunki ekonomiczne. 4. Ustrój społeczny i polityczny. 5. Stosunek Ameryki łacińskiej do Ligi Narodów. 6. Stosunek Ameryki łacińskiej do Stanów Zjednoczonych A. p.

1. Historja. Ameryka łacińska obejmuje Meksyk, Amerykę Środkową i Amerykę Południową. Krzysztof Kolumb, odkrywając Nowy Świat i obejmując go, z mandatu papieskiego, w posiadanie królów hiszpańskich, otworzył kontynent amerykański dla wiary chrześcijańskiej i dla kultury łacińskiej. Dalsze odkrycia i zdobycze tak Hiszpanów, jak i Portugalczyków, utrwaliły stan posiadania rasy łacińskiej w Środkowej i Południowej Ameryce, gdy Północna Ameryka stała się terenem ekspansji Holendrów i Francuzów, a później Anglo-sasów. Stąd słusznie Ameryka Południowa i Środkowa wraz z Meksykiem zwie się Ameryką łacińską w przeciwstawieniu do anglosaskiej Ameryki Północnej.

W Ameryce łacińskiej ujarzmione ludy miejscowe, czerwonoskórzy Indjanie, nie wyjmując ludów o starej cywilizacji własnej, mianowicie Majów i Azteków (Meksyk), oraz Inków (Peru), siłą zostały wtłoczone w ramy cywilizacji łacińskiej, która wycisnęła niezatarte piętno na tych krajach, pomimo, że już przeszło sto lat poszczególne państwa żyją samodzielnie i pomimo, że obecnie idea solidarności pan-amerykańskiej głębokie zapuściła korzenie. Jedność geograficzna całego kontynentu amerykańskiego wyraża się we wspólnym poglądzie na zagadnienia zewnętrzne i ekonomiczne, ale kulturalnie Ameryka łacińska ciąży zawsze do swojej macierzy hiszpańskiej, obecnie w istocie tern bliższej, że polityczna zależność nie mąci już wzajemnych stosunków. Jedynie Brazylja, odkryta przez Portugalczyka Pedro Alvarez C a-b r a 1 w r 500 r., będąc z małą przerwą za Filipa II (1580—1641) w posiadaniu korony portugalskiej bezpośrednio do 1822, a pośrednio do zniesienia cesarstwa brazylijskiego i ogłoszenia republiki w 1889 r„ pozostawała pod wpływem pokrewnej, ale w istocie różnej od hiszpańskiej kultury portugalskiej. Natomiast panowanie Hi-