Magazyn6
0201

194

ATMOSFERA — AUSTRALJA

nych przez słońce do powierzchni ziemi. Część tych promieni pochłania powietrze otaczające powierzchnię ziemi (absorpcja), a część rozprasza (dyspersja). Absorbcja atmosferyczna jest selektywną, t. zn., że promienie o pewnych barwach są pochłaniane, a inne nie. Największą absorbcję posiadają para wodna i bezwodnik węgl. Dzięki dyspersji (odbijanie i uginanie się promieni słonecznych na cząsteczkach stałych, płynnych i t. d. zawieszonych w powietrzu) mamy t. zw. światło rozproszone, bez którego niebo byłoby zupełnie ciemne.

Rozmieszczenie temperatury w warstwach dolnych powietrza zależy od szerokości geograficznej, rozmieszczenia lądów i mórz, od ukształtowania pionowego i t. d. Wysokim temperaturom podzwrotnikowym odpowiadają niskie temperatury na granicy tro-posfery i stratosfery, zaś niskie temperatury okolic podbiegunowych odpowiadają wysokim temperaturom na granicy stratosfery:

H (km)	Bata-wja 7° Pd.	A. Atlantycki 30^0 Pin.	Monach jum 480 Pin.	Linden berg 52^0 Płn.	Kiru na 68" Płn.
O	26.4	22.3	__	8.4	__
I	20.6	14.6	6.2	4-3	—0.7
2	15.0	11.6	1.2	— 0.7	— 46
4	4-i	0.9	-IO.O	—u.7	-I4.O
8	—19 3	—24.6	—36.3	—398.	-—40.8
12	—50-9	—55-5	—54-6	—54-1	—53-8
14	—67.7	—63.1	—54 4	—53°	—53 0
16	—79-2	"	—53 3		-52.0

W. Milata.

Australja.

I. Położenie i klimat. II. Ludność tubylcza i napływowa. I. Ludność tubylcza. 2. Kolonizacja. III. Stosunki gospodarcze. IV. Stany Australji. i. Nowa Walja. 2. Wiktorja. 3. Queensland. 4. Australja Południowa. 5. Australja Zachodnia. 6. Australja Północna. 7. Tasmanja.

I. Położenie i klimat.

Najmniejszy z kontynentów (7704000 km’), A. leży cała na półkuli południowej, na południo-wschód od Azji, jest starym lądem o dość wyrównanej rzeźbie powierzchni. Jednakże wschód jej zajmuje wyżyna o wypiętrzonej krawędzi, spadającej ku morzu wcale stromo. Blisko południowo-wschodniego rogu kontynentu krawędź ta jest najwyższa i tam przyjmuje nazwę Alp Australskich; najwyższym ich szczytem jest Góra Kościuszki (2 241 m; nazwę nadał jej geograf-podróżnik polskiego pochodzenia, Paweł Edmund Strzelecki. Przedłużeniem górzystej krawędzi wschodnio-australskiej ku południu jest wyspa Tasmanja (67 894 km²), jedyna ziemia australska o klimacie prawdziwie umiarkowanym, gdy na kontynencie A. (z wyjątkiem Alp Australskich) spotykamy albo klimaty subtropikalne, albo tropikalne, wszędzie zaś, z wyjątkiem wschodniego wybrzeża, mniej lub więcej suche. Z tego wynika typ roślinności: rozległe pustynie (około */„ całej powierzchni A.) i wielkie stepy (także około */,). Lasów już z natury było mało, a dziś uległy one po większej części zniszczeniu. Wybrzeża północne mają tropikalny klimat monsunowy w odmianie kontynentalnej, ze skrajnemi upałami w lecie; są pokryte sawanną. Północna połowa wybrzeża wschodniego ma tropikalny klimat pasatowy, dla Europejczyków znośniejszy; była w przeszłości bardzo lesista. Reszta wybrzeża wschodniego ma klimat subtropikalny z obfitemi deszczami w lecie; i tu pierwsi biali osadnicy znaleźli dużo lasów. Ostatni ku wschodowi odcinek południowego wybrzeża, o klimacie przypominającym Rivierę, był z natury soczysto-zieloną krainą parkową (Australia Felix). Bliżej środka wybrzeża południowego, tam gdzie zatoki Spencera i św. Wincentego głęboko się wrzynają w ląd, zjawia się subtropikalny klimat o zimowych deszczach a lecie suchem, czyli klimat śródziemnomorski (A. Południowa); taki sam klimat zajmuje o wiele większą przestrzeń w południowo-zachodnim rogu kontynentu (Kraj Łabędzi).

II. Ludność tubylcza i napływowa.

1. Ludność tubylcza. W przededniu rozpoczęcia kolonizacji europejskiej w 1788 r. A. miała może pół miljona mieszkańców, o kulturze wyjątkowo ubogiej.

Australczycy (czarni), tubylcy kontynentu australskiego, są długogłowcami o małej pojemności czaszki. Włosy faliste, u mężczyzn broda obfita. Nos między oczami wklęsły, poniżej szeroki, gruby, zadarty. Usta bardzo szerokie. Ruchy zwinne, lekkie, wdzięczne. Węch niezwykle bystry. Dzielą się na mnóstwo plemion, mówiących gwarami wzajemnie niezrozumiałemi. Przed