Magazyn6
4301

235

BAŁKAŃSKIE ZAGADNIENIA

I E. Oueehoff: L’alliunce Balkat que. Par. 1915. — JV. lorgat Hiet. d Et. bale., j. w. passtm; — JV. lorga: Premiert eeeaie de fidiration dane le Sud-Ett de 1’Europe, „Europę du Sud-Ett“, tierp. 1933, — Utet: Denkwdrdigkeitcn dee MartchaUs..., Lipek 1997, t. 149 n. — A, Kregianme-*We Wojna balkadeka 1912/13, Kr., 1913, odb. x „Prregl. Power— S. Laeearie: La prcmtbre alliance entre la Gricr el la Serbie, „Monde Siane" nr. 9. eierp. 1926. — D. Micher 6* 11. Pełkom La Fdddranon Balkanique, Sof. 1930. — S. Pd troć Uch: L'Union et la Confirmcc Bolka-nitprei. Par. 1934 (por. „Kwartalnik Hietor." 1935, etr. 208 n.)    — M. Ptroóanac: Knee Mihailo i ząjednilka

radnja balkanekih naroda, Beogr. 1895 — łł. Pinom Une Confldfration Balkanique eet-elle poeetble? „Ren. dee deux mondee¹¹ 1910. — lt. Poincare: Lee Balkane en feu 1912, Par. 1926. — J. Rietió: Poslednja godina epoljaSnje politike Kn-ra Mihaila, ibd. 1395. — S. Stanojerió: Srpeko-tureki rat 1912 g„ Beogr. 1928, 1—68.— A. To&em Balkanekitb vojm, 2 I., Sof. 1929 i 1931.

4. Konferencje i Porozumienie Bałkańskie. Sytuacja na B. po wojnie światowej była podobna do ogólno-europejskiej: podział na zwycięzców i zwyciężonych. Zwyciężone Turcja i Bułgarja za udział w wojnie zapłaciły wielkiemi stratami terytorjum, zwłaszcza Turcja, którą pokój Sewrski usuwał właściwie z Europy. Wokół Bułgar j i zaś zwycięskie państwa, Rumun ja, Królestwo S. II. S. i Grecja związały się traktatami celem uniemożliwienia Bułga-rji ewentualnego rewanżu. Bułgarja, z wyjątkiem okresu rządów Stambolińskiego (t 1923), odnosiła się też przez szereg lat bardzo nieufnie do sąsiadów, a ci stale oskarżali ją o aktywny rewizjonizm i popieranie sabotażu na pograniczach. Do r. 1930 (mniej więcej) utrzymywał się podział polityczny B. na dwa obozy: z jednej strony Rumunja, Jugoslawja (złączone paktem Małej Ententy, zwróconym także przeciw Bułgarji) i Grecja, związana też z Ju-gosławją, a z drugiej nieufne wobec tamtych i nawiązujące do tradycyj sojuszu z wojny światowej Bułgarja i Turcja. Alba-nja w pewnej mierze należała również do tego drugiego obozu, skłonna do rewizjoni-zmu wobec Jugosławji i Grecji. Stopniowo jednak zaszły w tein zmiany na rzecz wygładzenia przeciwieństw: Turcja nie pragnęła popierać rewizjonizmu bułg., który i jej samej zagrażał (Tracja), czując się zaś zagrożona aspiracjami włoskiemi do ekspansji we wsch. części m. Śródziemnego, zbliżyła się do Jugosławji, nadto wreszcie zawarła w 1930 tak ścisłe porozumienie z Grecją, że wykluczyło ono dalsze bliższe kontakty z rewizjonistyczną Bułgar ją. Bułgarzy zkolei, przekonawszy się, że ich akcja na rzecz odzyskania utraconych w 1913 i 1919 obszarów nie ma widoków powodzenia, zmienili również politykę i kolejno polepszyli stosunek do Rumunji, Grecji i Jugosławji. Od Grecji i Turcji Bułgarja się odsunęła po pakcie gwarancyjnym dwu tych państw z 1933, ale zato stopniowo coraz bardziej zacieśniają się stosunki bułgar-sko-jugosłowiańskie. Niewątpliwie, znaczna jest w tern zasługa ożywionego i w systematyczne ramy ujętego od 1930 ruchu zbliżenia bałkańskiego, manifestującego się w t. z w. Konferencjach Bałkańskich. Pierwsza Konferencja Bałkańska odbyła się w pażdz. 1930 w Atenach. Została zwołana z inicjatywy delegatów bałkańskich na XXVII Międzynar. Kongresie Pokoju w 1929. Komitet organizacyjny złożony z parlamentarzystów, intelektualistów i ekonomistów greckich pod przewodnictwem b. premjera Papanastasiu opracował obszerny program obrad w dziedzinie politycznego, gospodarczego i kulturalnego zbliżenia sześciu narodów bałkańskich: Al-bańczyków, Bułgarów, Greków, Jugosłowian, Rumunów i Turków. Na Konferencji wygłoszono szereg b. kompetentnych referatów na temat zbliżenia międzybałkań-skiego we wszystkich dziedzinach i usunięcia istniejących dotąd między państwami półwyspu sporów; rząd grecki (premjer Ve-nizelos) życzliwie się do poczynań Konferencji ustosunkował, podobnie i inne rządy. Zaznaczyła się jednak różnica zdań między Albańczykami i zwłaszcza Bułgarami z jednej strony, a pozostałemi grupami z drugiej, w sprawie mniejszości należących do dwu pierwszych narodów, a żyjących w państwach drugiej grupy. Albań-czycy i Bułgarzy żądali od tych ostatnich państw pełnego stosowania postanowień traktatów mniejszościowych w stosunku do swoich rodaków. Stanowisko to Bułgarów groziło zerwaniem obrad już w Atenach, bardziej zaś jeszcze na II Konferencji w Stambule, w 1931. Na III konferencji w Bukareszcie w 1932, Bułgarzy byli tylko obserwatorami, natomiast Albańczycy uznali, że opracowany przez Greków projekt „Paktu Bałkańskiego", stawiającego wojnę poza prawem, wprowadzający obowiązkowy arbitraż we wszystkich sporach i zawierający osobny rozdział o ochronie mniej-

J