Magazyn6
4001

232

BAŁKAŃSKIE ZAGADNIENIA

ne pojęcie B. nie różniło się od ich pojęcia geograficznego: państwami bałkańskiemi były: Albanja, Bułgarja, Czarnogóra, Grecja i Serbja, których terytorja państwowe, mierzące łącznie ok. 371 tys. km², nie wychodziły poza granice półw. Bałkańskiego. Okres po wojnie światowej przyniósł wielkie zmiany: Czarnogóra została połączona z Serbją, która znów złączyła się z krajami geograficznie pozabałkańskiemi, tworząc wraz z niemi dzisiejszą Jugosławję. Zko-lei dwa państwa, drobną tylko częścią swego obszaru związane geograficznie z B., Ru-munja i Turcja, zaczęły podkreślać swe żywotne interesy na B. i prowadzić politykę porozumienia z państwami czysto bałkańskiemi. W ten sposób stopniowo, tak w połowie tylko bałkańska Jugosławja, jak i minimalnie z półwyspem związane Rumu-nja i Turcja również zostały objęte pojęciem politycznem B., które wskutek tego przerosło niezmiernie granice półwyspu: sześć w grę tu wchodzących państw: Albanja, Bułgarja, Grecja, Jugosławja, Rumunja i Turcja, mierzy łącznie ok. 1 567000 km². Obszar ten sięga od Alp i Dniestru po m. Śródziemne i od Adrjatyku po Kaukaz oraz granice Syrji i Persji. W Europie leży nieco więcej niż połowa tego obszaru: ok. 825 tys. km². — Historyczne pojęcie B. pokrywa się zato całkowicie z granicami półw. Bałkańskiego. Najważniejsze wydarzenia w historji narodów bałk. odgrywały się na półwyspie, zwłaszcza w okresie najnowszym, w XIX i XX w., kiedy to wyzwoliły się narody te z pod obcej władzy politycznej. Przypomnieć sobie tu trzeba następujące daty. Z początkiem XIX w. cały półw. Bałkański stanowi część składową Imperjum Osmańskiego. Jedynie na zachodzie cieszą się pewną samodzielnością: Republika Wysp Jońskich i mała Czarnogóra. Stopniowo jednak wyzwalają się: Serbowie, Grecy, Bułgarzy, najpóźniej, bo już w XX w., Albańczycy. Rumuni cieszyli się autonomją już i dawniej w dwu wasalnych księstwach Wołoszczyzny i Moł-dawji. Powstanie serbskie wybucha w 1804, zgniecione w 1813, ale już od 1815 Serbja jest krajem autonomicznym, od w 1826 pod protektoratem Rosji, od 1856 mocarstw zachodnich, od 1878 niepodległym; w tymże roku uznanie niepodległości dostaje i Czarnogóra. Grecy powstają w 1821, od 1830 mają własne niepodległe

królestwo, jakkolwiek narazie bardzo szczu płe terytorjalnie; od 1864 należą doń Wyspy Jońskie. Bułgarzy po szeregu powstań dochodzą do własnego państwa dopiero w 1878, narazie wasalnego, niepodległego de jurę dopiero od 1908. Rumunja uzyskuje niepodległość w 1878, a w 19x3 wkracza na Bałkany, zajmując Dobrudżę płd. Albańska niepodległość datuje się dopiero od 1912. Czarnogóra znika w 1918, wchodząc w skład wielkiej Jugosławji. Cały w. XIX i pierwszych kilkanaście lat XX w. wypełniają walki narodów chrześcijańskich półwyspu z Imperjum Osmańskiem. Sprzymierzeńcem raz jednej, raz drugiej strony są muzułmańscy Albańczycy. Koniec wojny światowej miał przynieść usunięcie państwa tureckiego z Europy, co prawie zupełnie przeprowadził traktat Sewrski (1920), ale w 1923 pokój Lozański przywrócił Turcji granicę bałkańską z 1915.

Literatura: J. AnceU Peuples et nations des Bałkan* -Gćographie politigue, Par. 1930². — Tenie: Uuniti bal-kaniąue. „Remie intern, des ćtudes balkaniques^i% //i, 117—128. — II. Ba to reski: Problemat bałkański, „Bellona“ 1832, str. 633n. — J. Ceijićs Questions baikaniąuts, Par. 1916, str. 3ln. — S. Danev: Oterk na diplom. istorija na beUkanskitb dbriavi 1931² Sof. — N. Morga: Histoire des £tats balkanique3, 1914\ 192S². — N, Moachopoutoas Aperęu d"histoire diplomatięue des Ślats balkanięues auXIX s., Ateny 1934 („Les Balkans“). — P. SchetHll: The History of the Bdlcan Peninsula... New York 1933². Do nowszych prac stale L. Saztadjian: Btbliographie balkan’que, od 1931 w Paryża, materjał od 1920; tamie: Encydopśdie balkanigwe, od 1935 (pod redakcją Samdjiana).

2. Podłoże idei jedności bałkańskiej. Między ludami bałkańskiemi istnieje wiele naturalnych związków, które oddawna wytworzyły w nich wszystkich poczucie wspólności i łączności. Podobne przejścia dziejowe: jednakowy los pod władzą pozabał-kańskich imperjów (rzymskiego i bizantyńskiego, potem osmańskiego) wytworzył u ludów bałkańskich wspólne cechy psychiczne. Następnie, z wyjątkiem odłamu muzułmańskiego: większości Albańczyków, drobnej części Bułgarów i Serbochorwatów i naturalnie Turków, oraz katolickiej części Serbochorwatów, — wszystkie ludy półwyspu wyznają jednakowo prawosławie i aż do II poł. XIX w. pozostają pod jednem zwierzchnictwem kościelnem: patrjarchatu Konstantynopola. To greckie zwierzchnictwo w dziedzinie kościelnej również wytworzyło pewne ogólnobałkańskie cechy psychiczne. Rasowo jednak ludy półwyspu są