Magazyn6
4401

236

BAŁKAŃSKIE ZAGADNIENIA — BAŁTYCKA KWEST JA

szóści, zadawala stanowisko albańskie; przeciw temu zaś rozdziałowi wystąpili Jugosłowianie. Konferencje Bałkańskie odbywać się miały corocznie: mają specjalny statut, czyniący z nich minjaturową Ligę Narodów z Radą Wykonawczą i szeregiem komisyj, ale po 1932 odbyło się tylko jedno zgromadzenie: w 1933, IV K. B. w Tesalo-nikace; w 1934 miała się odbyć V K. B. w Stambule, została jednak odłożona sine die. K. B. miały charakter nieoficjalny. Tymczasem zaś z pocz. 1934 wystąpił na arenie politycznej B. nowy czynnik oficjalny: Porozumienie Bałkańskie (Entente Bal-kaniąue). Do porozumienia tego weszły: Grecja, Jugosławja, Rumunja i Turcja. W dn. 9. II. 1934 podpisano w Atenach Pakt Bałkański, w którym kontrahenci gwarantowali sobie wzajemnie granice na Bałkanach (tajny aneks zapewnił i współdziałanie wojskowe dla ich obrony) i zobowiązali się nie zawierać z pozostałemi krajami Półwyspu (scil. Albanją i Bułgar ją) porozumień bez wiedzy pozostałych kontrahentów. Na zebraniu ministrów spraw zagr. czterech państw w Ankarze 28. X. — 2. XI. 1934 postanowiono utworzyć Stałą Radę Porozumienia Bałkańskiego i Radę Gospodarczą, na wzór Małej Ententy. Więzy między kontrahentami zacieśniają się coraz bardziej, mimo początkowej chwiejności Grecji, wskutek ataków Ve-nizelosa na Pakt z 9 lutego. Natomiast Albanja i Bułgarja, do których wystosowywano nieoficjalne zaproszenia do przystąpienia do Paktu i Porozumienia, trzymają się nadal na uboczu; Bułgarja uważa, iż skoro w traktacie Neuilly uznała raz już narzucone jej granice, a w pakcie Kelloga wyrzekła się agresji, nie potrzebuje już ponownym podpisem potwierdzać status quo. Mimo że nieobecność Bułgarji w Porozumieniu Bałk. osłabia jego znaczenie, cztery państwa kontynuują swą akcję zbliżenia i wspólnem występowaniem na terenie międzynarodowym, obok Małej Ententy — do której wchodzą dwaj członkowie Por. Bałk., Jugosławja i Rumunja, — wzmacniają front obrony istniejących traktatów i podkreślają wierność B. dla idei pokoju. Jedyną sprawą, która obecnie rozdziela poniekąd państwa Por. Bałk., jest kwestja Cieśniń, w której Turcja ma przeciw sobie trzech pozostałych kontrahentów, nie chcących się zgodzić na to, by Turcja uzyskała prawo ponownego ufortyfikowania rejonu Cieśnin.

Literatura: H_B BatotcskU Konferencja Bałkańska, „Sprawy Obce," 6,1932.— fl. Batowski: Ill-a Konferencja Bałkańska, „Przegl. Polit.¹* 1933 — S. P e troci tch: j. w. Cały materjal dokumentamy o Konferencjach i Porozumieniu Balkańshiem w miesięczniku ateńskim „Les Balkans", od 1930. Bibljogra-fja obca u Saradjian’a j. w.

Henryk Batowski.

Bałtycka kwestja.

i. Rozwój historyczny. 2. Stosunki współczesne.

1. Rozwój historyczny. Znaczenie Bałtyku jako arterji handlu międzynarodowego datuje się od końca XIII w., kiedy 24 miasta północno-europejskie zawarły związek zwany Hanzą, zmierzający do zmonopolizowania handlu bałtyckiego. Wyzysk Hanzy dawał się we znaki państwom sąsiednim, zwłaszcza skandynawskim, które rozpoczęły długotrwałą wojnę, zakończoną ostatecz-nem zniweczeniem potęgi hanzeatyckiej w bitwie pod Swedenborgiem (1535). Owoce tego zwycięstwa przypadły przedewszyst-kiem Danji, która jednak musiała się zgodzić na zneutralizowanie Sundu i tern samem otwarcie B ku dla handlu międzynarodowego. Od tej chwili znaczenie B-ku niesłychanie wzrosło, zwłaszcza gdy jednocześnie upadła rola morza Śródziemnego, a wobec zaniku rolnictwa na Zachodzie państwa nadbałtyckie stały się dlań głównym dostarczycielem surowców. Rozpoczyna się teraz rywalizacja o hegemonję bałtycką i próby oparcia handlu na założeniach narodowych. Narazie przodujące znaczenie dzierży Danja, wkrótce jednak jako jej konkurentka wysuwa się Polska, która po odzyskaniu Gdańska (1466) staje się głównym śpichlerzem Europy. Gdy zczasem B-kiem poczęły się interesować dwa inne państwa — Szwecja i Moskwa, staje się on areną rywalizacji czterech państw, trwającej na przestrzeni dwóch przeszło stuleci.

Względna równowaga bałtycka została w połowie XVI w. zakłócona przez kwestję inflancką. Kraj ten, dzięki swemu położeniu geograficznemu i dobrze rozbudowanym poi tom, odgrywał poważną rolę pośrednika w handlu międzynarodowym między Moskwą i Litwą z jednej a Europą Zachodnią z drugiej strony. Sekularyzacja Inflant, rządzonych dotychczas przez Zakon Kawalerów Mieczowych, wywołała