Magazyn6
4201

234

BAŁKAŃSKIE ZAGADNIENIA

z pozostałymi Słowianami płd. Zalecenia te przyjmują politycy serbscy Petronijević i Garaśanin. Pierwszy myśli o wielkiej federacji bałkańsko - naddunajskiej, drugi układa, 1844, program przyszłej polityki zagranicznej, przewidujący złączenie z Serbją wszystkich prawosławnych Słowian płd. Po wojnie krymskiej zkolei Grecja pragnie porozumieć się z Serbją i Czarnogórą, by wspólnie działać przeciw Turcji, z wykluczeniem interwencji Europy; zyskuje pewne poparcie Francji. W 1859 zjawia się myśl Konfederacji Naddunajskiej, w rozmowach Kossutha z ks. serbskim Michałem. Michał po wstąpieniu na tron (1860) przyjmuje program Garaśanina z 1844, dąży do zjednoczenia Słowian płd. i chce się związać z Grecją i Rumun ją. W 186Ó zawiera sojusz z Czarnogórą, w 1867 z Grecją i układ z Bułgarami, przewidujący utworzenie wspólnego państwa „Jugosło-wiańskiego'¹, a w 18Ó8 układ z Rumun ją. Równocześnie Bułgarzy układają się również z Rumunami, planując wielką federację bałkańską, co nie przeszkadza im planować i dualizmu z Turcją. Później, projekty połączenia narodów bałk. cichną, pojawiają się jeszcze tylko wysunięte bądź przez Czarnogórę, 1882 i 1897, bądź też przez ten czynnik, przeciw któremu te projekty się dotąd zwracały: przez Turcję, np. 1894. Miejsce projektów ogólnobałkań-skich zajmują plany sojuszów między jedną częścią narodów półwyspu przeciw drugiej, tak więc Grecy chcą się łączyć z Turkami przeciw ekspansji słowiańskiej, (1883, 1887, 1890 r.) lub z Serbami przeciw Bułgarom (np. 1885, 1890—1). Albo znów zkolei ożywa myśl porozumienia słowiańskiego, mimo bratobójczej wojny serbsko-bułgarskiej 1885. Po r. 1890 dochodzi do pewnego zbliżenia między Serbją a Bułga-rją. Raz tylko jeszcze Grecja, w 1891, chwilowo myśli o uzyskaniu pomocy Serbów i Bułgarów przeciw Turcji, ale te dwa państwa wolą Grecję pozostawić samą w jej nierównej walce z Turkami w 1897, Serbją nawet wtedy przygotowuje porozumienie z Turcją. W X9°4—5 znów chwilowo zbliżają się Serbją i Bułgarja, a w 1908 Grecja z Turcją przeciw Słowianom. Od 1908 Rosja wysuwa projekt ogólnobał-kańskiego porozumienia, na czele z Turcją, skierowanego przeciw Austro - Węgrom. Turcja uważa to za możliwe, ale ponieważ nie chce narodom bałkańskim poczynić żądanych ustępstw w sprawie ich mniejszości pozostałych pod władzą Porty, narody te wolą się porozumieć między sobą w sprawie podziału Turcji europ. Możliwość ententy grecko-tureckiej przeciw Bułgarom upada po 1908 i Grecja zbliża się do Słowian, którzy, pod wpływem przedłożeń rosyjskich, umieją porozumieć się co do podziału Macedonji. Od 1909 trwają rozmowy między Sofją a Białogrodem, coraz bardziej się konkretyzujące w 1911, a w 1912 Serbją i Bułga^rja zawierają sojusz obronny i konwencje wojskowe, skierowane głównie przeciw Turcji. Przyłączają się Grecja i Czarnogóra. Rumunja zato zachowuje stanowisko neutralne i poniekąd przyjazne dla Turcji, z powodu obaw przed zbytnim wzrostem Bułgarji. Bułgarja, Czarnogóra, Grecja i Serbją łącznie jesie-nią 1912 atakują Turcję. Sojusz Bałkański odnosi pełny sukces, w traktacie londyńskim (maj 1913), Turcja zostaje niemal całkiem wyparta z Europy. Ale już wtedy sojusz powszechny miał się rozpaść pod wpływem podszeptów z Wiednia: Bułgarja atakuje sprzymierzone przeciw niej Serbję i Grecję, do tych ostatnich przyłącza się Czarnogóra, bierze ponownie udział w wojnie Turcja (tylko przeciw Bułgarji), a wkracza w imieniu „równowagi bałkańskiej" Rumunja, która nie chce dopuścić do zwycięstwa Bułgarji i ustalenia jej hegemon j i na B. Pokój Bukareszteński z sierpnia 1913 kończy tę wojnę, zadając ciężki cios myśli jedności bałkańskiej. Grecja i Serbją pozostają nadal połączone sojuszem przeciw Bułgarji. Rumun T. Ione-scu i Grek Venizelos w 1913/4 pragną utworzenia ponownego bloku bałkańskiego, ale bezskutecznie. Bułgarja, rozgoryczona na sąsiadów, woli sprzymierzyć się z wczorajszym wrogiem Turcją, choć w 1915 ujawnia się w społeczeństwie bułgarskiem silny prąd na rzecz zgody z sąsiadami. Rząd sofijski jednak w 1915 staje po stronie Austrji i Niemiec przeciw Serbji, potem i przeciw Rumunji i Grecji. Idea związku bałkańskiego upada zupełnie. Odżyje dopiero w szereg lat po wojnie światowej.

Lltwatura: H. BatotcakU i. w. — O. BieheU Husa land u. d. Entstehung d. Balkanbundes 1912, Konigsb. i Beri. 1933 — tu dalsza obfita literatura; (por. „Kwart. Hist." 1935, nr. 4.) — D. J. D. Dtosbom: La fondation de lAlliance Balkanięue, Ateny 1929. — E. Engelhardt: La Confłdt-ration Balkanięue, „Bevu» d’hut. diplomVI = 1892. —