Magazyn6
7701

173

KOBIECA KWEST JA

nego działania. Powstają jako czynnik przemiany liczne zrzeszenia kobiece, zwiększa się też udział kobiet w już istniejących ogólnych zespołach politycznych i zawodowych. Dwie główne strony k. k. — zakres uprawnień oraz wartość pracy i jej ochrona — tworzą osnowę programu i akcji.

2. Praca kobiet. Praca kobiet stosowana była we wszystkich ustrojach gospodarczych. Samodzielna praca zarobkowa kobiet była bardzo znaczna już w ustroju cechowym. Mimo, że przeciw pracy tej, jako pracy konkurencyjnej, prowadzili systematyczną akcję czeladnicy i mistrzowie, utrwaliły się jednak w rękach kobiet przędzenie i tkactwo, hafciarstwo i szmuklerstwo, szycie odzieży i inne. Po wyparciu kobiet z rzemiosła cechowego tworzyły one podstawową siłę roboczą nie podlegającego ograniczeniom cechowym przemysłu domowego, pracując w domach swych w miastach, a także i w odległych zakątkach wiejskich. Gdy prząśnicę i wrzeciono zastąpiono przez maszyny, zapotrzebowanie na pracę kobiet wzrosło w rozmiarach dotychczas nieznanych. Każdy spis ludności, począwszy od połowy ubiegłego stulecia, wykazywał w krajach przemysłowych Europy i Ameryki stały rozrost pracy kobiecej. W Wielkiej Brytanji niektóre gałęzie przemysłu wykazywały, do końca ubiegłego stu lecia, nietylko absolutny, ale nawet i względny wzrost pracy kobiet, w stosunku do liczby zatrudnionych mężczyzn. Np. w przemyśle przędzalniczo-tkackim i wyrobu odzieży w okresie lat 1851—1881 liczba ko biet pracujących wzrosła z 390 000 do 500 000, podczas gdy liczba mężczyzn pracujących zmniejszyła się z 394000 na 345 °°°- W Niemczech kobiety tworzyły w stosunku do ogółu zatrudnionych w roku 1907 — 19%, w Belgji w roku 1913 — od ^J3% do 28% w stosunku do ogółu.

Wysoki jest stosunek kobiet pracujących w porównaniu z ogółem kobiet danego kraju. W Anglji kobiety pracujące stanowiły w roku 1911 — 25% ogółu kobiet, we Francji w roku 1911 — 38,7%, we Włoszech — w tymże roku 37%. Okres wojny i powojenny jeszcze bardziej ugruntował pracę zarobkową kobiet. W czasie wojny praca kobieca przeniknęła do wszystkich dziedzin życia społecznego, zastępowała ona pracę „męską" w wielu gałęziach gospodarstwa i szczeblach organizacji produkcji. Siady tych przeobrażeń utrwalają się w okresie po wojnie. Zwiększa się jeszcze bardziej udział kobiet w stosunku do ogółu zatrudnionych. Praca kobiet przenika do zawodów wolnych, tworząc wszędzie znaczny odsetek wśród pracowników umysło wych. W Wielkiej Brytanji udział kobiet w handlu zwiększył się z 6,8% w roku 1911 na 31,8% w r. 1921. W tymże roku kobiety stanowiły w wolnych zawodach 33% ogółu zatrudnionych. Według statystyki ubezpieczenia na wypadek bezrobocia, kobiety stanowiły w roku 1923 — 27% ogółu ubezpieczonych, w roku 1932 — 3°,3% ogółu. W Niemczech stosunek liczby kobiet pracujących do ogółu zatrudnionych wynosił w roku 1925 — 32%. W latach dobrej konjunktury 1927—1929 udział robotnic w stosunku do ogółu zatrudnionych wynosił 23,9%, zaś pracownic umysłowych — 36,5%. W Czechosłowacji udział kobiet w stosunku do ogółu zatrudnionych wynosi w przemyśle 22%, w bankach i w instytucjach publicznych — 28%. W Polsce, według ostatniego sprawozdania Inspekcji Pracy z roku 1936, liczba kobiet zatrudnionych wynosiła 195 320. Oznacza to w stosunku do ogółu zatrudnionych dalszy wzrost odsetka kobiet w porównaniu z latami ubiegłemi. W roku 1929 odsetek ten wynosił bowiem 18,4% w r. 1934 — 21,0%, w roku 1935 — 21,3%. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego odsetek ten wynosił w roku 1937 26,5%. Szczególnie liczny jest udział kobiet w przemyśle włókienniczym, gdzie dochodzi on aż do 53,6% ogółu zatrudnionych w przemyśle spożywczym, gdzie stanowi — 37,5%, w przemyśle poligraficznym, gdzie wynosi 32%, oraz w przemyśle odzieżowym, gdzie podobnie jak w przemyśle włókienniczym przewyższa liczbę zatrudnionych mężczyzn, dochodząc do 59,4% ogółu zatrudnionych. Liczby te dotyczą tylko wielkich i średnich zakładów przemysłowych. Są one w istocie, w zakresie pracy kobiet, dla całego gospodarstwa dużo wyższe — wobec bardzo szeroko stosowanej pracy kobiet w rolnictwie, w chałupnictwie i w małych warsztatach rzemieślniczych.

Mimo tak już uobywatelnionej, zdawałoby się, pracy kobiet, daje się zauważyć w obecnej dobie kryzysu we wszystkich niemal państwach, powrotna fala owych dążeń z przed wieku — by pracę kobiet ograniczyć. W Austrji, w Belgji, we Włoszech wydano szereg zarządzeń ustawowych ce-