Magazyn6
7801

270

BANKI

nego na obszar całego państwa. Ewolucję tę można obecnie uważać już w Europie za ukończoną. Istniejące bowiem jeszcze w Szkocji i Irlandji w liczbie 14 prowincjonalne banki emisyjne mają — wobec dominującej roli Banku Angielskiego — minimalne tylko znaczenie. Poza tym jedynym wyjątkiem wszystkie inne kraje europejskie posiadają obecnie tylko jeden centralny bank emisyjny (Szwajcarja od r. 1906, Włochy od r. 1926, Niemcy od końca r. 1935). Natomiast w Stanach Zjednoczonych A. P. istniała od początku decen-tializacja bankowości emisyjnej, utrzymana nawet po powstaniu w r. 1913 banków Rezerwy Federalnej.

2- Zadania i działalność-    a) Zadania

podstawowe. Do głównych zadań banku emisyjnego należy: regulowanie obiegu pieniężnego i kredytu oraz utrzymanie stałości pieniądza. Zadania te tworzą nierozerwalną całość i bank emisyjny nie sprostałby swym obowiązkom, spełniając tylko jedno z nich, a zaniedbując inne. Utrzymanie bowiem stałości pieniądza jest funkcją regulowania obiegu pieniężnego i kredytu.

Regulowanie obiegu pieniężnego obejmuje przedewszystkiem zadanie czuwania nad tern, aby ogólna suma obiegu pieniężnego była każdorazowo dostosowana do istniejących w danym kraju potrzeb, uwarunkowanych rozmiarami dokonywanych obrotów, zwyczajami w sposobach płacenia oraz szybkością obiegu pieniężnego. Ogólna suma obiegu nie powinna ani przekraczać, ani być niższą od tych potrzeb, gdyż zarówno jeden stan (inflacja) jak i drugi (deflacja) powoduje szereg zaburzeń w życiu gospodarczem. Dalszem zadaniem w tej dziedzinie jest czuwanie nad stroną techniczną obiegu, a więc ustalenie przez bank wysokości odcinków biletów bankowych najbardziej dogodnych dla obiegu oraz zachowanie właściwej proporcji przy rozprowadzaniu poszczególnych rodzajów biletów. Bank emisyjny powinien również dbać o to, aby emisji państwowych środków płatniczych (monet lub biletów zdawkowych) dokonywano w odpowiednim stosunku do obiegu biletów oraz potrzeb rynku. Dla zapewnienia tego celu państwo często powierza bankowi emisyjnemu techniczną stronę regulowania obiegu pieniędzy zdawkowych, mimo, że ich prawnym emitentem jest państwo, a nie bank (np. w Polsce).

Zagadnienie regulowania obiegu pieniężnego w szerszeni znaczeniu obejmuje również troskę o stworzenie przez bank odpowiednich warunków dla sprawnego przeprowadzania i rozwoju obrotów bezgotówkowych; w tym celu banki emisyjne dążą do scentralizowania obrotów i przelewów na prowadzonych u nich rachunkach żyrowych (forma dominująca w Niemczech) oraz organizują przy swych oddziałach w większych ośrodkach gospodarczych Izby Rozrachunkowe (clearing houses) dla obrotów czekowych (forma dominująca w Anglji).

Regulowanie obiegu pieniężnego dokonywane jest przez bank przedewszystkiem za-pomocą jego polityki kredytowej.

Regulowanie kredytu przez bank emisyjny polega na dostosowaniu rozmiarów jego działalności kredytowej do właściwie ustalonych potrzeb gospodarczych rynku. Bank emisyjny musi ściśle śledzić rozwój konjunktury gospodarczej zarówno ogólnej jak i w poszczególnych gałęziach gospodarki narodowej, aby przez trafną ocenę sytuacji i odpowiednie rozwijanie lub kurczenie swej działalności kredytowej popierać zdrowy rozwój wymiany i obrotów, bądź też tamować pewne tendencje, których podtrzymywanie mogłoby się w przyszłości okazać szkodliwe. Główną cechą działalności kredytowej banku emisyjnego winna przeto być jej elastyczność.

Wymaganiom tym odpowiada najbardziej udzielanie kredytu w formie dyskonta weksli handlowych, pochodzących z dokonanych tranzakcyj gospodarczych. W miarę bowiem rozwoju obrotów handlowych wzrasta ilość weksli, wystawionych przez nabywców towarów i mogących służyć jako przedmiot dyskonta i jako podstawa emisji biletów, która w ten sposób znajduje gospodarcze pokrycie w ilości wyprodukowanego towaru. W miarę kurczenia się obrotów maleje ilość weksli, nadających się do dyskonta — a tern samem automatycznie kurczy się obieg biletów bankowych. Opierając się na tych przesłankach wysuwają zarówno przepisy statutowe, jak i praktyczna działalność banków emisyjnych — dyskonto weksli na pierwsze miejsce wśród operacyj kredytowych banku.

Weksle, nadające się do dyskonta w banku emisyjnym, winny odpowiadać następującym podstawowym warunkom: 1) muszą pochodzić z dokonanych obrotów gospodarczych, 2) muszą być krótkotermi-