Magazyn6
4401

336

BANKI

nego odgrywał Bank Krajowy, który już w r. 1911 posiadał większy obieg listów zastawnych i obligacyj od reszty banków. Prócz tych instytucyj kredytowych działały na terenie Galicji oddziały banków austrjackich, wzgl. czeskich; podkreślić przytem należy, że udzielaniem pożyczek hipotecznych w listach zastawnych zajmował się również Bank Austrjacko-Węgier-ski.

W b. dzielnicy pruskiej udzielaniem kredytu długoterminowego emisyjnego zajmowały się ziemstwa kredytowe oraz różnego typu banki. Prócz wspomnianego już Poznańskiego Ziemstwa, działały na tery-torjum, należącem obecnie do Polski, Śląskie Ziemstwo Kredytowe oraz Ziemstwo dla Prus Zachodnich. Z tych trzech ziemstw tylko Poznańskie miało siedzibę w obrębie obecnych granic Polski. Ziemstwa były instytucjami publiczno-prawnemi pod silnym wpływem rządu. Prócz tego działały na tym terenie specjalne instytucje publiczno-prawne — pruskie banki rentowe, które udzielały pożyczek w listach zastawnych na akcję kolonizacyjną pod kątem widzenia potrzeb niemieckich. Polacy korzystali przeważnie z pożyczek w prywatnych bankach hipotecznych; na terenie b. dzielnicy pruskiej działały fil je niemieckich banków hipotecznych, które udzielały pożyczek ziemskich, miejskich i komunał nych. W rękach polskich nie znajdowała się ani jedna instytucja długoterminowa kredytu emisyjnego.

Wojna oraz następująca po niej inflacja przerywają działalność instytucyj kredytu długoterminowego na dłuższy czas, bo aż do r. 1924.

b) Okres powojenny. W niepodległem Państwie Polskiem pozostały z czasów zaborczych aparat kredytowy okazał się niewystarczającym dla zaspokojenia różnorod nych potrzeb finansowych. W żadnej z trzech dzielnic nie było zorganizowanego rodzimego kredytu dla drobnej własności roi nej a tylko istniały instytucje państw zaborczych. W b. dzielnicy rosyjskiej dał się odczuwać brak instytucyj kredytu komunalnego. Wreszcie zaostrzający się z roku na rok głód mieszkaniowy wymagał zorganizowania kredytu budowlanego. Zaspokojenie tych potrzeb wymagało stworzenia szeregu nowych instytucyj; wobec braku kapitałów prywatnych inicjatywę w tym kierunku podr-jęło państwo.

Dekretem Naczelnika Państwa został założony w r. 1919 Państwowy Bank Rolny. Zadaniem tego banku było udzielenie krótko- i długoterminowych kredytów na zakup ziemi przez małorolnych i bezrolnych, na popieranie akcji parcelacyjnej, scaleniowej, meljoracyjnej i t. p. Żywszą działalność Bank rozpoczął dopiero w r. 1921 i to tylko w zakresie kredytu krótkoterminowego. Dopiero w r. 1924, po wprowadzeniu złotego, Bank przystąpił do działalności emisyjnej w zakresie kredytu długoterminowego.

Druga wielka instytucja państwowa, Bank Gospodarstwa Krajowego, powstała w r. 1924 drogą fuzji trzech instytucyj pubhczno-prawnych: Polskiego Banku Krajowego, który, będąc sukcesorem galicyjskiego Banku Krajowego, został pod tą firmą upaństwowiony w r. 1922, Państwowego Banku Odbudowy (założonego podczas wojny pod firmą Galicyjski Wojenny Zakład Kredytowy) oraz Zakładu Kredytowego Miast Małopolskich (powstałego również w czasie wojny dla odbudowy miast). Powyższe trzy instytucje nie mogły rozwinąć poważniejszej działalności w czasie inflacji. Po wprowadzeniu złotego były zbyt słabe finansowo, by rozpocząć samodzielną akcję i dlatego rząd zdecydował sfuzjonowanie ich. Tym sposobem Bank Gospodarstwa Krajowego przejął bardzo wszechstronne zadania; miał bowiem finansować odbudowę kraju, udzielając krótko- i długoterminowych pożyczek inwestycyjnych samorządom, rolnictwu (większa własność rolna), przemysłowi oraz na budowę domów mieszkalnych. Działalnością swą objął Bank Gospodarstwa Krajowego cały teren Polski.

Obok banków państwowych powstają inne instytucje publiczne i prywatne. W r. 1919 został założony Polski Bank Komunalny w Warszawie, jako spółka akcyjna, założona przez związki samorządowe województw centralnych i wschodnich; jednem z głównych zadań Banku jest udzielanie samorządom pożyczek długoterminowych w obligacjach komunalnych. W r. 1920 powstało Towarzystwo Kredytowe Przemysłu Polskiego w Warszawie; instytucja ta, wzorowana na organizacji towarzystw ziemskich i miejskich, ma na celu udzielanie członkom — przedsiębiorstwom pożyczek w listach zastawnych. Wreszcie w latach