Magazyn61701

313

GDAŃSK

nego. Na 120 przedstawicieli ludności, wybranych w drodze głosowania bezpośredniego, tajnego, równego i powszechnego, wybrano 37 socjalistów, 34 niemiecko-narodo-wych, 17 przedstawicieli stronnictwa katolickiego, 10 demokratów, 7 Polaków; resztę stanowiły mniejsze grupy liberałów różnych odcieni, oraz 3 komunistów. Po uchwaleniu konstytucji, Zgromadzenie Konstytucyjne uznało się za pierwszy zwykły Volkstag. Kadencja jego przetrwała do r. 1923.

Dnia 9 listopada 1923 r. odbyły się drugie wybory, których rezultat był podobny. Wybrano wówczas 30 socjalistów, 26 niemiecko-narodowych, 15 przedstawicieli stronnictwa katolickiego. Pewne przesunięcia nastąpiły wśród ugrupowań liberalnych, gdyż liberałowie rozbili się na: „narodowych", „niemieckich", demokratów i t. d. W wyborach 1923 r. zasługuje na uwagę, że po raz pierwszy pojawili się wówczas nacjonal-socjaliści, których wybrano 7-miu.

Następne wybory, 1927 r., ujawniły poważne zwiększenie stronnictwa socjalistycznego, które przeprowadziło 42 posłów. Na-rodowo-niemieccy wykazali dalsze osłabienie, uzyskując 25 mandatów. Stronnictwo katolickie odzyskało poniesione w poprzednich wyborach straty, uzyskując 18 mandatów. Na specjalną uwagę zasługuje spadek ilości zwolenników nacjonal-socjalizmu, którzy w wyborach tych przeprowadzili zaledwie jednego posła.

Jak wiadomo, w r. 1930 nastąpiła w W. M. Gdańsku zmiana konstytucji, ograniczająca ilość posłów do 72. Wybory przeprowadzone w dniu 16 listopada 1930 r. przyniosły poważniejsze zmiany w składzie Volkstagu. Socjaliści uzyskali 19 mandatów, niemiecko-narodowi 10, stronnictwo katolickie — 11. Po raz pierwszy poważniejsza ilość nacjonal-socjalistów została wybrana: zdobyli oni 12 mandatów. Dla należytego porównania rezultatów wyborów 1927 i 1930 r., trzeba zestawić ilość głosów, które padły na poszczególne stronnictwa. W r. 1927 niemiecko-narodowi mieli 35 826 głosów, nacjonal-socjaliści 1 483, stronnictwo katolickie 26 096, a socjaliści 61 779- W r. 1930 niemiecko-narodowi osiągnęli 25 938 głosów, nacjonal-socjaliści 32 457, stronnictwo katolickie 30 230, a socjaliści 49 965.

Wybory r. 1930 były pierwszym legalnym wyrazem radykalnej zmiany stosunków, jaka zaszła w W. M. Gdańsku pod wpływem rozwoju nacjonal-socjalizmu w Niemczech.

Przez pierwsze dziesięciolecie swego istnienia, W. M. Gdańsk było rządzone przez koalicję stronnictw prawicowych, w której niemiecko-narodowi odgrywali rolę decydującą.

Od stycznia 1928 r. nowy Senat, reprezentujący koalicję lewicową, z socjalistami na czele, objął władzę.

Ten okres polityczny był jednak krótkotrwały. Wybory dn. 16 listopada 1930 r., przynosząc poważny sukces nacjonal-socja-listom, były wstępem do zasadniczej zmiany stosunków. Nastąpiło wzmocnienie żywiołu nacjonalistycznego, socjaliści zostali odsunięci, a nowy Senat formalnie pod kierownictwem narodowo-niemieckich, z udziałem stronnictwa katolickiego i liberałów różnych odcieni, w istocie poddany wpływom nacj.-socjalistów, objął przejściowo władzę. Tymczasem, nacjonal-socjaliści z całą ener-gją przystąpili do rozwijania swego stronnictwa, a przedewszystkiem oddziałów uzbrojonych, które rozpoczęły stosowanie systematycznego terroru wobec swych politycznych przeciwników.

Wybory z dn. 28 maja 1933 r., przeprowadzone w atmosferze moralnego i fizycznego terroru, przyniosły nacjonal-socjalistom 38 mandatów, socjalistom 13 mandatów, stronnictwu katolickiemu 10 mandatów. Niemiecko-narodowi zostali zredukowani do 4 mandatów.

Mając większość w Volkstagu, nacjonal-socjaliści objęli władzę. Przeprowadzili oni zmiany w administracji, policji, a następnie i w sądownictwie, obsadzając własnymi ludźmi godniejsze uwagi stanowiska. Nowy Volkstag z wielkim pośpiechem przeprowadził szereg ustaw, dających prawie nieograniczoną swobodę władzom administracyjnym w normowaniu objawów życia politycznego, społecznego i gospodarczego Wolnego Miasta. Przy pomocy tego ustawodawstwa, stronnictwo rządzące częściowo zniszczyło, a częściowo opanowało i podporządkowało sobie prasę, związki zawodowe, organizacje społeczne i t. d.

Dążeniem stronnictwa nacjonal-socjali-stycznego jest całkowite zrównanie struktury społeczeństwa W. M. Gdańska ze strukturą wewnętrzną społeczeństwa niemieckiego w Rzeszy. To też stronnictwo to walczy wszelkiemi legalnemi i nielegalnemi środkami z socjalistami, stronnictwem kato-