Magazyn6
0601

198

AUSTRALJA

cej ioooo dusz). Cywilizowana ludność skupiona jest na niewielkim obszarze dokoła zatok św. Wincentego i Spencera (głównie po wschodniej ich stronie) oraz nad dolnym Murrayem. Ziemie uprawne stanowią 3% obszaru kraju, pastwiska ok. 50%, lasy 0,2%; reszta jest pustynią albo leży odłogiem. Głównym ziemiopłodem jest pszeni ca. Dużo sadów i winnic. Owiec blisko osiem miljonów. Na półwyspie Eyre’a kopalnie rudy żelaznej; produkcja w 1927 r. 584000 tonn. Przemysł dość rozwinięty: ok. 1927 r. 42000 robotników, z nich 18000 w zakładach zatrudniających ponad stu ludzi; najwięcej rąk zatrudnia przemysł metalowy. Silniki najczęściej parowe, dość często elektryczne. Około 74 800 km gościńców, 6043 km kolei żelaznych, 250 km tramwajów elektr. Stolica Adelaide z przedmieściami i portem liczy 321 000 mieszk., Port Pirie (port wywozowy i ośrodek hutniczy dla kruszców, wydobytych w Bro-ken Hill w Nowej Walji) ma 9 500 mieszk., Renmarlc (spółdzielcza kolon ja sadownicza nad dolnym Murrayem, oparta na sztucz-nem nawodnieniu) 4 800 dusz.

5. Australja Zachodnia. Stan Związku Australskiego. Obejmuje ziemie na zachód od 129⁰ dług. wsch. od Gr., ² 5²7 633 km², blisko Vs kontynentu. Wnętrze jest pustynią. Północ ma zwrotnikowy klimat monsunowy o skrajnych upałach letnich, dla białych zabójczy. Klimat północno-zachodn. wybrzeża jest odmianą klimatu pustynnego, wyróżniającą się gwałtownością huraganów. Dla Europejczyków nadaje się południo-zachód, Kraj Łabędzi,

0    klimacie śródziemnomorskim. Założona w r. 1829 przez wolnych kolonistów z Anglji pod opieką władz angielskich, A. Z. długo pozostała ubogą i odludną; w 1850 prosiła rząd angielski o przysłanie skazańców, dla których pozostała otwartą do 1868. Lecz w r. 1886 zaczęto w głębi A. Z. kopać złoto; produkcja szybko rosła, w pustyni powstawały miasta górnicze. W r. 1892 wydobyto złota za 226284 & szt. W r. 1903 produkcja złota wynosiła 8770719 f. szt., więcej niż połowę całej produkcji austral-skiej. Ale od r. 1904 produkcja złota zaczęła spadać, miasta się wyludniały. W r. 1930 wartość wydobytego złota wynosiła

1    768 626 f. szt. Zbogacona A. Z. w r. 1890 otrzymała parlament z wybieralną Izbą

Niższą. Obecnie A. Z. ma 461000 mieszk., w czem 23 000 czarnych i może 4000 półkrwi czarnych. Wśród białych osadników, obok Anglików i Irlandczyków, także Włosi. Stolica Perth, nad rzeką Łabędzią, liczy (z przedmieściami i portem Fremantle) 214 500 mieszk., miasto Subiaco 17000. Produkcja złota znów rośnie: w 1932 r. 4403642 f. szt. W tymże roku wywieziono pszenicy za 4661 276 f. szt., wełny za 2553 592 f. szt., świeżych owoców za 332 273 f. szt. Niegdyś tak zyskowny wywóz twardego drzewa rozdrębowego (Eucalyptus marginata), przydatnego na kostki brukowe, dziś ma podrzędne znaczenie. To samo się tyczy hodowli lekkich koni, dawniej tak chętnie nabywanych przez Anglików w Indjach. Wydobycie muszel perłowych i pereł na gorącej północy (przez nurków-Azjatów) również zmalało. Ludność przestała rosnąć przez immigrację; od 1930 emigracja ją przeważa. W 1933 referendum obywateli A. Z. wypowiedziało się dużą większością za wystąpieniem ze Związku Australskiego.

6. Australja Północna. Terytorjum Związku Australskiego, między 26° szer. płd. a wybrzeżem północnem i między 129⁰ a 138° dług. wsch. Obszar 1 356120 km². Klimat blisko morza zwrotniko-wo-monsunowy, wgłębi lądu sucho-gorący. Na północy duże rzeki, w dolnym biegu żeglowne; na południu tylko rzeki okresowe. Roślinność: blisko morza sawanny, gdzie indziej stepy albo pustynie. Pierwsze próby kolonizacji (1824—1829, 1838—1850) nieudane. W r. 1862 MacDonall Stuart, obywatel Australji Południowej, lądową drogą dotarł do północnego wybrzeża. Rząd angielski przydzielił A. P. jako depen-dencję („Terytorjum Północne") kolonji Australji Połudn., która odtąd ustawicznie wznawiała próby kolonizowania tego zwrotnikowego kraju Anglikami, ale wciąż bez powodzenia. W r. 1872 połączono A. P. kablem z Jawą, a lądowym telegrafem z Ausbalją Południową; w r. 1889 wybudowano fragment kolei transkontynentalnej; ale A. P. pozostała odludna, a rządzenie tym pustym krajem obciążało budżet Australji Południowej deficytami. Chińczyków i Malajów, którzy lepiej znoszą klimat, prześladowano, albo nie dopuszczano. Uchwały sprowadzania Hindusów nigdy nie