Magazyn6
0101

cla

693

waną względami ochrony, to w celu przeciwdziałania powstaniu podatku prywatnego (nieusprawiedliwionego kalkulacją kosztów własnych) należy jednocześnie wprowadzić podatek pośredni (akcyzę) na te same towary produkowane w kraju. Tego rodzaju przykłady znajdujemy w Anglji, która rozwinęła system ceł fiskalnych. W ten sposób w ojczyinie Smitha przestrzega się jednej z jego klasycznych zasad, że dobry podatek powinien zredukować do minimum różnicę między tern, co płacą podatnicy, a tem, co wpływa do kas państwowych.

W ten sposób również korygujemy szkodliwy wpływ takich, nieusprawiedliwionych gospodarczo, cel na podział dochodu społecznego, na niesłuszne i szkodliwe gospodarczo wzbogacenie się pewnych obywateli kosztem innych. Cła protekcyjne ze względu na stopień (wysokość) i cel poparcia, udzielonego produkcji krajowej, możemy podzielić na protekcyjne o charakterze obronnym (wychowawcze wyrównawcze, utrzymujące), i protekcyjne o charakterze agresywnym. Cła protekcyjne o charakterze obronnym (ochronne) mają na celu poparcie produkcji krajowej na rynku wewnętrznym w jej walce konkurencyjnej z towarami zagranicznemi, gdy cła protekcyjne o charakterze agresywnym, dumpingowym, mają na celu poparcie produkcji krajowej przy eksporcie, w jej walce o zdobycie zagranicznych rynków zbytu przy pomocy dumpingu, t. j. obniżenia cen eksportowych kosztem nadmiernego podniesienia cen na rynku wewnętrznym. Gdy naogół cła ochronne opierają się na różnicy w zdolności konkurencyjnej wytwórczości krajowej w porównaniu z zagraniczną, przynajmniej ta różnica jest punktem wyjścia w określaniu wysokości ceł ochronnych, to cła agresywne (dumpingowe) przewyższają często poważnie wzmiankowaną różnicę w zdolności konkurencyjnej, aby umożliwić ustalenie na rynku wewnętrznym znacznie wyższego poziomu cen od usprawiedliwionego kosztami własnemi. O charakterze agresywnym (dumpingowym) cel decyduje nie bezwzględna wysokość stawek celnych, lecz ich stosunek do kosztów własnych danej wytwórczości; dlatego nawet cła stosunkowo niskie mogą mieć charakter dumpingowy, jeżeli zdolność konkurencyjna danej gałęzi produkcji wogóle nie wymaga ochrony celnej, lub wymaga niższej (przykładem w wielu przypadkach niemieckie cła przemysłowe).

Cła wychowawcze, jako rodzaj ceł ochronnych, zostały wprowadzone do słownictwa ekonomicznego przez ekonomistów szkoły narodowej, a przedewszystkiem przez dzieło niemieckiego ekonomisty, Fryderyka Lista, „Da" nationale System der politischen Okonomie" (I wyd. w 1841 r.). Dzieło to, jakkolwiek niedokończone, dało system narodowej (nacjonalistycznej) polityki gospodarczej, odpowiadającej warunkom i potrzebom nowopowstałego organizmu polityczno-ekonomicznego, jakim był niemiecki Związek Celny, w przeciwstawieniu do kosmopolityczne - indywidualistycznych tez wolnohandlowej szkoły angielskiej.

Podobnie jak merkantyliści 16 i 17 w., List dążył do stworzenia „państwa rolniczo-przemysłowo-handlowego", ale w odróżnieniu od merkantylistów ochronę celną i nawet pełny rozwój gospodarczy państwa uważał nie za cel sam w sobie, lecz za środek do osiągnięcia stanu idealnego, jaki wyobrażał sobie w formie pokojowej współpracy państw w ramach unji narodów i na zasadach wolnego handlu, już po osiągnięciu przez poszczególne państwa jednakoweg stopnia uprzemysłowienia i cywilizacji. Był to niewątpliwie wpływ szkoły Adama Smitha, której List był uczniem w młodych latach. Cła wychowawcze w zasadzie są cłami przejściowemi; ich zadaniem jest stopniowe doprowadzenie młodego, nowopowstającego przemysłu narodowego pod ochroną ceł przejściowych („wychowawczych" — Erziehungszolle) do takiego stanu, w którym przemysł ten będzie zdolny utrzymać się na rynku zbytu o własnych siłach w ramach wolnej konkurencji.

W praktyce jednak, gdy rozwój gospodarczy doprowadził w pól wieku później do względnie jednakowego uprzemysłowienia szeregu państw zachodniej i środkowej Europy oraz Stanów Zjednoczonych Ameryki, cła wychowawcze nie zniknęły, a nawet nie zostały zmniejszone, tylko, zachowując ochronę celną przemysłu, nazwano ją ochroną utrzymującą („cła utrzymujące" — Erhaltungszólle), ponieważ, niezależnie od innych motywów i okoliczności, które wpłynęły na taki rozwój wypadków, okazało się, że na samą zdolność konkurencyjną wpływa także różnorodność ogólnych warunk >w i rozmaitość ogólnej polityki państwa, iak