Magazyn6301

119

ETATYZM — EURAZJA

Eurazja.

Nazwa ta — (poza szczególnem użyciem angielskiem eurasian dla określenia potomstwa ojca europejczyka i matki hindu ski, a potem wogóle wszelkich mieszańców azjatycko-europejskich) — zjawia się w dwu różnych użyciach:

dawniejszem i ogólniejszem, jako pojęcie naukowe geograficzne;

nowszem i ciaśniej szem (co nie znaczy, że naukowo ściślejszem), jako miano jednego z prądów myślowo-politycznych rosyjskich ostatniej, powojennej, doby.

W dawniejszem, ogólniejszem znaczeniu uważał już Humboldt w początku XIX w. Azję i Europę za całość, w której Europa jest niejako wielkim półwyspem Azji, gdyż całość ta ma istotne rysy przyrodnicze wspólne. Geograf Reuschle w r. 1858 używa dla całości Azji i Europy tej nazwy Eurazji. Ściślejsze określenie naukowe dał geolog Suess w r. 1883: Azja, wraz z lądami przyległemi, Afryką i Europą, przedstawia dwa różne twory geologiczne, południowy i północny; południowa, Indo-Afryka, ustaliła się bez dalszych fałdowań skorupy ziemskiej już od okresu paleozoicz-nego; północna, Eurazja, ulegała aż do okresu tercjany fałdowaniom, które wytworzyły wielkie góry od wschodu na zachód, oddzielające ją od Indo-Afryki, przyczem europejskie Bałkany, Karpaty, Alpy są przedłużeniem gór azjatyckich, Kaukazu, Armenji i t. d. Granicę między Azją a Europą, które stykają się z sobą na przestrzeni 4300 km, w szczególności od miejsca, gdzie kończy się Ural, dalej na południe, na stepie azjatycko-europejskim, jest istotnie tak trudno określić naukowo, że istnieją I conajmniej trzy podziały sporne. Ze

Dyskusji może także ulegać, czy okaże się bardziej celowe podejmowanie powyższych zadań bezpośrednio przez państwo, czy też rozwijanie sztuczne tych samych gałęzi produkcji prywatnej w drodze interwencji (cła, kredyty, zamówienia rządowe, subwencje). Trudno wybrać generalnie jedną z tych alternatyw; jeżeli jednak przedsiębiorczość prywatna okaże się w danym dziale sprawniejsza, to i strata poniesiona przez społeczeństwo wskutek interwencji będzie mniejsza od kosztu społecznego nie-wydajnej produkcji państwowej.

Z powyższego wynika, że etatyzm jako system polityki gospodarczej, w którym obok siebie działają przedsiębiorstwa prywatne i państwowe, nie wytrzymuje krytyki ekonomicznej i nie da się racjonalnie uzasadnić. Byłoby jednak błędem przypuszczać, że etatyzm jest konsekwentnym systemem polityki ekonomicznej i że wprowadzony jest celowo. Jest to raczej narost na życiu gospodarczem, który rozwinął się przypadkowo z najróżnorodniejszych, niezwiąza-nych za sobą przyczyn, niezharmonizowany i niejednokrotnie wewnętrznie sprzeczny.

W tyin stanie rzeczy tern silniej rzuca się w oczy jego gospodarcza bezpłodność. Bezpłodne wiązanie pracy i kapitału jest samo przez się stratą. Trzeba pamiętać, że etatyzm jest ponadto brzemieniem, obciąża-jącem dotkliwie życie gospodarcze prywatne.

Literatura: Bernadzikiewies;; T.: Wyniki bilansowe a rze-esyudste przedsiębiorstw państwowych w Polsce. Warszawa 1935. — Ternie: Przerosty etatyzmu. 2 wydanie. Warszawa

1930.    Etatyzm w Polsce (praca zbiorowa). Kraków 1931. — Heydel A.: Kryzys., Interwencja i Etatyzm. „Ekonomista¹¹

1931.    — Krxyzanotcaki A.: Polityka i gospodarstwo. Kraków 1931. — Rybarmki R.: Nauka jkarbowości. Warszawa 1935. — S«yBzkotc»M Sł. Zbigniew: Zagadnienie komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych. Warszawa 1930.

Adam Heydcl.

Eupen i Malmśdy.

Powiaty belgijskie, położone na granicy zachodniej Belgji, na zachód od drogi prowadzącej z Leodjum do Akwizgranu, zamieszkałe przez ludność mieszaną z przewagą Walończyków, ze względu wszakże na znaczniejszy procent ludności niemieckiej językiem urzędowym jest w tych powiatach także i język niemiecki.

Terytorja te należące przed wojną do Niemiec, zostały oddane Belgji przez traktat Wersalski, którego paragrafy 33—39 regulują granice i prawa mieszkańców do wyboru przynależności państwowej. Art. 34 traktatu Wersalskiego postanawiał, że w przeciągu 6 miesięcy od wejścia traktatu w życie mieszkańcy terytorjów Eupen i Mal-medy będą mogli piśmiennie wyrazić życzenie, aby terytorja te pozostały pod zwierzchnictwem Niemiec. Ten swego rodzaju plebiscyt wypadł wszakże dla Niemiec niekorzystnie i Liga Narodów przyznała oba te powiaty Belgji. Ustawą z d. 6 marca 1925 r. powiaty Eupen i Malmedy zostały włączone do prowincji Leodjum. Kwest je sporne zostały uregulowane przez Komisję mieszaną niemiecko-belgijskią.

W. S.