Magazyn6S201

528

HAMICI — HANDEL

się rolnictwem, w Sudanie pasterstwem. Tuaregowie i Tibbu są w części osiadłymi mieszkańcami oaz, w części zaś nie gardzącymi rozbojem nomadami.

H. z pochodzenia nie są ludnością rdzennie afrykańską. Napłynęli oni tam dopiero w czasach wczesnohistorycznych prawdopodobnie z Europy i Azji (z których ludnością łączy je duże podobieństwo rasowe), w ciągu wieków ulegając znacznemu zmieszaniu z później do Afryki przybyłą ludnością semicką i rdzennie afrykańską murzyńską.

Włodzimierz Kowalski.

Handel.

A. Historja handlu. B. Zarys nauki o handlu. C. Współczesny handel międzynarodowy. D. Statystyka handlowa.

A. HISTORJA HANDLU.

I. Okres pierwotny i starożytność. II. Średniowiecze. III. Czasy nowe.

1. Okres pierwotny i starożytność.

Społeczeństwa pierwotne oparte były na zasadach spólnictwa, nie znały też wewnętrznej wymiany. Natomiast istniała wymiana między obcemi sobie społeczeństwami. Była ona wynikiem pewnej specjalizacji produkcji, wynikającej przeważnie z warunków geograficznych, w których dane społeczeństwo (plemię, szczep) przebywało. Na takiej geograficznej podstawie, różnicy w naturalnych warunkach środowiska, opiera się istniejąca od zarania dziejów wymiana między Europą a Wschodem.

Handel był początkowo zajęciem dodat-kowem, polegającem na sprzedaży lub wy mianie własnych produktów. Z tego wyrósł handel obnośny, który jest najwcześniejszą historycznie formą handlu. Inną wczesną formą handlu był handel se-n j o r a 1 n y, celem którego było zbywanie

produktów własnego gospodarstwa. W wielkich gospodarstwach, np. rzymskich, istnieli spiecjalni słudzy, pełniący funkcje zawodowych kupców. Zwali się oni w starożytności acłor, a w średniowieczu negotiator. W dzisiejszem słowa znaczeniu actor i negotiator nie byliby kupcami, ale raczej agentami, handlowali bowiem nie na rachunek własny. Z tych jednak sług pańskich z czasem powstali samodzielni kupcy. Podobną formą do senjoralnego był handel prowadzony przez panujących. Irmy rodzaj handlu senjoralnego wynikał z położenia poza prawem kupców obcych, jako cudzoziemców, których panujący brał pod swoją opiekę, traktując ich jako swoje sługi, to jest jako kupców handlujących w jego imieniu. Jednakże kupiec handlował tu już na rachunek własny, dając panującemu tylko wynagrodzenie za udzielaną opiekę.

Handlem panujących był np. handel starożytnego Egiptu, o którym mamy najstarsze, bo datujące się z 6ooo lat przed Chr. wiadomości. W Egipcie tylko faraonowie i kapłani posiadali okręty i oni tylko trudnili się handlem.

Pierwszym narodem, który zasługuje w pełni na nazwę narodu handlowego, byli Fenicjanie. Zajmowali oni wąski pas na wybrzeżu śródziemnomorskiem Syrji i Palestyny. Kraj nie posiadał większych bogactw naturalnych, ale ten brak nie przeszkodził im zająć wybitnego stanowiska w handlu. Posiadali oni wielkie umiejętności przemysłowe i celowali zwłaszcza w bu dowie okrętów. Najpierw nawiązali stosunki handlowe z krajami najbliższemi, potem kolejno sięgali coraz dalej, docierając aż do wysp Brytyjskich, skąd sprowadzali cynę. Z założonych przez nich osad najważniejszą była Utika i Kartagina na południowem wybrzeżu m. Śródziemnego w okolicach dzisiejszego Tunisu. Ośrodkiem handlu Fenicjan był Tyr. Potęga handlowa Fenicjan skłania się ku upadkowi około r. i ooo przed Chr. Jednakże Karta giną aż do zburzenia przez Rzymian w drugim stuleciu przed Chr. pozostaje ważnym ośrodkiem handlu.

Rywalami Fenicjan byli Grecy. Położenie geograficzne ich kraju, rozwinięta linja brzegowa, dogodne porty i zatoki, liczne, niezbyt od siebie odległe wyspy, sprzyjały wyprawom handlowym i doprowadziły do założenia licznych osad na wschodnich i zachodnich wybrzeżach m. Śródziemnego, m. in. w miejscu dzisiejszej Marsylji.

Podbój Wschodu przez Aleksandra Wielkiego sprowadził wielkie przemiany w stosunkach gospodarczych starożytności, otworzył bowiem Wschód dla handlu greckiego. Aleksandrja w Egipcie, Antjochja w Syrji, Seleucja nad Tygrysem stają się ośrodkami nietylko kultury, ale i handlu.

Rzymianie odegrali w handlu rolę mniejszą, aniżeli Grecy. Jednak dzięki doskonałej organizacji p>aństwa oraz silnej władzy, zapanowało na tery tor j ach olbrzymiego