Magazyn6W401

570

HANDEL

chodzenia (produkcji). Drugie ujęcie polega na klasyfikacji w/g kraju zakupu (w przywozie) i sprzedaży (w wywozie), trzecie — w Ig kraju wysyłki i odbioru. W porównaniu do pierwszego ujęcia wadą dwóch pozostałych jest, że dają one wyraz zjawiskom w gruncie rzeczy nieraz przypadkowym, a przynajmniej drugorzędnej wagi, jak pośrednictwu handlowemu i komunikacyjnemu. Jaki kraj jest pośrednikiem — jest to oczywiście rzeczą ważną samo przez się, ale jednak mniej ważną niż to, jaki kraj jest naszym ostatecznym dostawcą czy odbiorcą. Aby uwydatnić różnice, zachodzące pomiędzy poszczególnemi ujęciami kierunków handlu zagranicznego, rozważmy następujący fikcyjny przykład: polska przęizalnia juty kupuje u kupca londyńskiego partję juty wschodnio-indyjskiej. Kupiec ten dysponuje do Polski partję, znajdującą się w wolnym składzie w Rotterdamie. W danym wypadku krajem pochodzenia będą Indje Wschodnie, krajem zakupu — An-glja, krajem wysyłki — Holandja. Dokładne definicje podaje załącznik do konwencji genewskiej. Konwencja ta nie ustaliła ostatecznie systemu oznaczania kierunków w handlu zagranicznym, lecz postanowiono dokonać pewnych prób z zastosowaniem trzech powyżej wyliczonych ujęć. Istnieje też kwestja wykazu krajów, czyli teryto-rjów statystycznych, które się wyodrębnia w statystyce handlu zagranicznego. W załączniku do konw, gen. jest podany taki wykaz, obejmujący 212 jednostek terytorjal-nych, z tern jednakże, iż poszczególne państwa mogą niektóre pozycje wykazu opuszczać i łączyć z innemi, jeśli nie mają one większego znaczenia w handlu zagranicznym danego państwa. Tak oto wykaz krajów w polskiej stat. handlu zagranicznego obejmuje tylko 172 kraje. W związku z tern komitet ekspertów statystycznych Ligi Narodów ustalił „listę minimalną" krajów (59 pozycyj). Warto może zauważyć, iż wykazy krajów zawierają naogół też takie pozycje: „kierunek nieokreślony", „transporty dyspozycyjne" t. j. wysyłane (morzem najczęściej) w kierunku narazie niewiadomym do dyspozycji kupca zagranicznego, „zaopatrywanie statków morskich cudzoziemskich".

Zasady, na których opiera się statystyka handlu zagranicznego w Polsce (wraz z W. M. Gdańskiem), omawialiśmy już powyżej, poruszając odpowiednie zagadnienia teoretyczne. Jakkolwiek statystyka ta początkiem swym sięga już najpierwszych lat odrodzonego państwa polskiego, to jednak początkowe, zbierano tylko dane o ilościach towarów; pierwsze dane wartościowe opublikowano za r. 1923. Od r. 1924 (z krótką przerwą w r. 1925 i 1926) zestawienia handlu zagranicznego publikowane są miesięcznie w „Wiadomościach Statystycznych" (w skrócie) i w miesięczniku „Handel Zagraniczny", a corocznie w „Roczniku Handlu Zagranicznego". Rocznik ten składa się z trzech części: w pierwszej podane są liczby ilości i wartości handlu zagranicznego dla poszczególnych numerów wykazu statystycznego (niektóre z nich są dla celów publikacyjnych połączone), z uwidocznieniem udziału ważniejszych krajów oraz portów polskich; w drugiej — podstawą klasyfikacji jest podział na kraje, w trzeciej — znowu podział w/g gatunków towarów, lecz tym razem na zasadzie skróconego wykazu statystycznego Ligi Narodów, (cz. III rocznika po raz pierwszy ogłoszona za r_ 1934—1935). Ogólne dane zawiera również „Mały Rocznik Statystyczny". Dzięki dobrej organizacji prac statystycznych już w dwadzieścia parę dni po zakończeniu miesiąca sprawozdawczego publikowane są pełne dane miesięczne statystyki handlu zagranicznego. Przy analizie liczb handlu zagranicznego należy mieć na uwadze, że momentem sporządzania zapisu statystycznego jest odprawa celna. W tych wypadkach, gdzie takiej odprawy niema, dane statystyczne mogą być niekompletne. Dotyczy to głównie różnych zakupów państwowych, a więc na potrzeby armji, przedsiębiorstw państwowych i monojoli i t. p.

Niezwykłe trudności nastręcza porównanie danych statystyki handlu zagranicznego różnych krajów. Zdawałoby się, że wywóz z kraju o do kraju b powinien równać się przywozowi do b z a, jednakże w praktyce nierzadko napotykamy bardzo poważne rozbieżności. Zainteresowanych odsyłamy do specjalnie temu zagadnieniu poświęconej pracy dra Gutermana, wyliczając na tern miejscu tylko najważniejsze przyczyny zachodzących rozbieżności. Wyliczenie to zresztą jest również oparte na wzmiankowanej pracy. 1) Najważniejszą przyczyną rozbieżności wydaje się odmienne ujmowanie kierunków handlu zagranicznego (p. wyżej) oraz błędne ich określanie; 2) może być odmiennie określona wartość tego samego