Magazyn6v801

764

ISLAM

ludzkości za pośrednictwem proroka. Przez to zdradza on bliskie pokrewieństwo z mo-zaizmem i chrystjanizmem, od których przejął znaczną część swoich nauk. Sam też uważa się za kontynuację tych dwóch reli-gij, oczyszczoną z błędów i uzupełnioną.

Arabski wyraz islam, którym od najdawniejszych czasów aż po dziś dzień nazywają muzułmanie swą religję, znaczy „oddanie w całości", co, zdaniem poważnych badaczy, określa zasadniczą postawę człowieka wobec Boga, właściwą wyznawcom tej religji. Od tego samego pierwiastka pochodzi nazwa muslim, z której wywodzi się też nasz muzułmanin i staropolski bisurman.

I. wyszedł z Arabji i w swojej pierwotnej postaci jest zrozumiały tylko na tle stosunków kulturalnych tego półwyspu na przełomie VI i VII stulecia po Chr. Twórca jego Mohammed był Arabem, pochodzącym z Mekki, starej oazy handlowej na szlaku karawanowym, łączącym Indje z morzem Sródziemnem. Oazy leżące na tym szlaku skupiały w sobie obce wpływy kulturalne, przenikające do Arabji mimo całej jej pozornej niedostępności. Silne były zwłaszcza wpływy żydowskie, a to dzięki starym ko-lonjom żydowskim, rozmieszczonym przeważnie wzdłuż wspomnianej drogi karawanowej, prowadzącej równolegle z wybrzeżem morza Czerwonego. Wpływy chrześcijańskie przedostawały się do Arabji od północy, z bizantyńskiej Syrji, i od południa ze strony chrześcijańskiej już wówczas Abisynji. Prócz tych dwóch oddziaływały też, choć w słabszym stopniu: wpływ irański, niosący pierwiastki kultury opartej o dualistyczną religję Zaratustry, jak również tradycje staroorjentalne, które po upadku państw południowo-arabskich jeszcze długo utrzymywały się w tamtych stronach. Z tych wszystkich pierwiastków złożył się pierwotny i., który w obręb swych wierzeń i praktyk włączył też p>ewne szczegóły żywcem przejęte z ówczesnego pogaństwa arabskiego, jak np. pielgrzymkę do Mekki ze wszystkiemi jej obrzędami.

Dzięki niewzruszonej wierze w swe boskie posłannictwo, wytrwałości i umiejętności zjednywania sobie oddanych zwolenników, zdołał Mohammed z biegiem lat przełamać opór otoczenia, tak że pod koniec życia, zwłaszcza po przeniesieniu się do Me-dyny w r. 622 (t. zw. hidżra, t. j. emigracja, początek ery mohammedańskiej!), jego dotychczasowa rola proroka prześladowanego zmieniła się na rolę zwycięskiego twórcy religji 1 organizatora państwa arabskiego. Swoje nauki podawał Mohammed zawsze ustnie, z wiarą, że, przemawiając w sprawach religji, powtarza tylko słowa Boga. Otoczenie przechowywało je w pa-rnięci, częściowo nawet utrwalało je pismem.

Po śmierci Mohammeda (632 po Chr.) ułożono z tych nauk księgę, zwaną Koranem, stanowiącą po dziś dzień źródło prawd objawionych dla wierzącego muzułmanina, a nieoceniony dokument powstania i rozwoju pierwotnego i. dla badacza. W Koranie osobą przemawiającą w pierwszej osobie jest Bóg-Allah, który zwraca się bądź do swego proroka, Mohammeda, bądź do ludzi. Bóg przemawia po arabsku, a fakt ten posiada wielką doniosłość kulturalną, zapewnia bowiem językowi arabskiemu w świecie i. godność języka świętego, języka rytuału i nauk teologicznych, w czem leży wielkie podobieństwo do roli łaciny w chrześcijaństwie zachodniem.

I., głoszony przez Mohammeda, a zawarty w Koranie, jest religją nadzwyczaj prostą. Uczy on, że jest jeden Bóg Allah, którego ludzie żywo obchodzą i przed którym każdy człowiek musi zdać kiedyś sprawę ze swoich uczynków, co nastąpi na sądzie ostatecznym. Bóg wybrał sobie Mohammeda, aby przez jego usta objawić ludziom, czego od nich żąda, co mają czynić, a czego unikać, aby osiągnąć nagrodę w raju, a ujść kary wiecznego potępienia w piekle. Silna wiara pierwszych wyznawców, którzy byli ludźmi czynu, nie potrzebowała subtelnych teologicznych wywodów i nie pozwalała dostrzec w Koranie pewnych niekonsekwencyj, które niemało kłopotu przysporzyły późniejszym, filozoficznie wykształconym teologom. Życie mieszkańców Arabji było mało złożone, tak że przepisy, zawarte w Koranie, naogół wyczerpywały wszystkie potrzeby.

3. Zdobycze arabskie, rozbudowa islamu, cztery źródła wiedzy religijnej. Rozszerzenie się i. na plemiona arabskie miało doniosłe następstwa. Nowa religja stała się czynnikiem jednoczącym poszczególne szczepy koczowników arabskich, nie mają cych dotychczas poczucia łączności. Bitni Arabowie, po ujęciu w karby silnej organizacji, kierowani jedną wolą, a opanowani żądzą posiadania nowych terenów do wypasu stad i zdobycia bogactw ościennych lu-