Magazyn62401

20

KANADA — KANAŁY

Kanały.

i. Uwagi wstępne. 2. Kanały morskie. 3. Kanały śródlądowe: a) Anglja, b) Francja, c) Niemcy, d) Rosja, e) Polska.

1. Uwagi w. tępne. K. są to sztuczne drogi wodne. Mogą służyć do celów komunikacyjnych, osuszania nadmiernie podmokłych okolic (k. meljoracyjne), lub nawodnienia (k. irygacyjne). Sztuczne przekopy łączące ze sobą większe rzeki zwiemy k. wododziałowemu K. lateralne buduje się wzdłuż rzek na odcinkach, nie nadających się do żeglugi lub jako przedłużenie istniejącej już naturalnej drogi wodnej. Niektóre porty, położone śródlądowo, przy płytkich ujściach rzek lub w niezbyt głębokich zatokach, zawdzięczają swój rozwój tym sztucznym przekopom. Zezwalają one też na ominięcie wodospadów i katarakt. Zastosowanie podwójnych śluz umożliwiło spiętrzanie wód, a tern samem pokonywanie znacznych różnic w poziomie połączonych k. rzek. Wielką przeszkodę w żegludze

tanją. Starania zaś. o wzmocnienie wpływów brytyjskich w K. przez emigrację przynoszą rezultaty nikłe wobec tego, że z jednej strony ludność uprzemysłowionego kraju macierzystego mało objawia skłonności do emigracji na rolnicze przeważnie obszary dominjów, a z drugiej strony K. po wojnie światowej za przykładem Stanów Zjednoczonych zaczęła silnie ograniczać immigra-cję, i to także w stosunku do żywiołu brytyjskiego. K., której prowincje zachodnie przed wojną wchłaniały wielkie masy immi-grantów z Europy Wschodniej (także znaczne ilości Polaków), dzisiaj, mieszcząc na dziewięciu zgórą miljonach kilometrów kwadratowych przestrzeni niewiele ponad dziewięć miljonów mieszkańców, zdaje się nie dbać o intensywny dopływ nowej ludności, choćby taka polityka nawet miała doprowadzić do zwolnienia tempa rozwoju kraju, którego możliwości gospodarcze są jeszcze olbrzymie, a którego anglosaską ludność w ostatnich czasach cechuji równie słaby przyrost naturalny jak starą anglosaską ludność Stanów Zjednoczonych.

Literatura: IHbeliu* WUhelmi England. Berlin 1923.— Sieg-friod Andres Le Gonada — les deuz raca. Paris 1906. — Tre-t>elyan Oeorge Macaulay: History of England. London 1926„■— Winu field Stratford EamS: The History of British Civiii-sation. London 1928.

Roman Dyboski.

morskiej stanowiły wąskie międzymorza, które zmuszały statki do okrążania nieraz całych Konfynentów, np. Afryki lub Południowej Ameryki. Holowania statków na kanałach śródlądowych dokonywali dawniej ludzie, ciągnąc je przy pomocy lin. Zcza-sem miejsce człowieka zajęły zwierzęta pociągowe. W XIX w. zastosowano do tego celu małe statki parowe, a następnie statki

0    napędzie spalinowym. W XX w. poczęto używać wozów elektrycznych, obecnie zas traktorów gąsienicowych. Pierwsze k. komunikacyjne zbudowano w Babilonji i Chinach (k. Cesarski).

2. Kanały mor: kie. Wśród wielu istniejących sztucznych dróg wodnych największe znaczenie posiadają kanały międzymor-skie. Najstarszym i najważniejszym z nich jest kanał Sueski, łączący morze Czerwone z Sródziemnem, a tem samem ocean Atlantycki z Indyjskim. Na potrzebę jego zbudowania zwrócił już uwagę Napoleon I, zresztą sama myśl połączenia tych dwu mórz nie obcą była już starożytności. Pierwszy kanał bowiem, który łączył odnogę Nilu z zatoką Sueską, istniał już za Ramzesa II t. j. w XIV w. przed Chr. Budowę tego k. w XIX w. przeprowadziło towarzystwo „Compagne Universelle du Canal Maritime de Suez“, które rozpoczęło roboty w 1859 r. pod kierunkiem inżyniera francuskiego Lessepsa. Współpracował z nim Polak, inż. E. Geniusz. Budowę zakończono w 1869 r. Koszty jej wynosiły 380 milj. fr. Większość akcyj znajduje się dziś w rękach angielskich, następnie francuskich

1    egipskich. Prawa koncesji kończą się w r. 1958. K. ten posiada 1 658 km długości, zaś szerokość na powierzchni wody waha się od 75—135 m, na dnie zaś od 45—100 m; głębokość wynosi 10—11 m. Obydwa brzegi są pustynne, wskutek czego zasypują go stale piaski. Przeciwdziałają temu liczne pogłębiarki. Statki płyną powoli, gdyż w przeciwnym razie powstająca silna fala niszczyłaby brzegi. Przeprawa trwa kilkanaście godzin. Kanał ten skraca drogę z Europy do Indyj średnio około 8 000 km. Opłata za przejazd wynosi 10 fr. od tonny netto i 6,25 fr. od osoby. Dochody roczne dochodzą do 9000000 £. W niektórych latach przez kanał ten przepływa około 6 000 statków (w tem połowa pod flagą angielską), których łączna pojemność sięga 25 milj. tonn reg. netto. Zarząd spoczywa w rękach Anglików, w związku z czem