Magazyn66601

262

KOMUNIKACJA

ograniczająca się do Europy, Azji zachodniej i północnej Afryki, w okresie lat od 1500—1800 r. obejmuje zwolna całą kulę ziemską, rozszerzając handel i krzewiąc kulturę. Także i w żegludze śródlądowej rozwój od 1500 wykazuje postępy, przekraczające zdobycze starożytności. Wielki postęp następuje przedewszystkiem w budowie sztucznych dróg wodnych, t. j. w łączeniu rzek z kanałami. W starożytności i w wiekach średnich można było jedynie budować kanały na płaskim gruncie, natomiast było to niemożliwe przy nierównościach terenu. Stało się to wykonalne dopiero po zastosowaniu w wieku XV t. zw. śluz komorowych, obok których w wieku XIX wynaleziono inne środki, mające na celu pokonanie wzniesień terenu. W XIX wieku zbudowano specjalne urządzenia do dźwigania okrętów (od 1873 r. zapomocą prasy hydraulicznej podnosi się okręty do 400 tonn na wysokości kilkunastu metrów, od 1894 r. zapomocą wahadeł hydraulicznych okręty pojemności od 800—1000 tonn). Wynalazek śluz komorowych w XVII wieku dał Francuzom, a także i Niemcom impuls do budowy kanałów żeglowych. Największy rozwój budowy kanałów we Francji datuje się jednak dopiero od Napoleona I. Rozwój k. od r. 1500 do 1800 posiadał wielkie znaczenie gospodarcze. Umożliwił on z jednej strony obrót masowy niektóremi towarami, o ile chodzi o k. wodną, z drugiej zaś strony wywołał ducha konkurencyjnego w produkcji przemysłowej. Objawiło się to jednak do 1800 roku w wielkim przemyśle przy artykułach masowego użytku, jak tkaniny z bawełny, wełny, płótna, towary żelazne i t. p.

Rolnictwo i leśnictwo, a także górnictwo (węgiel) nie zostało jeszcze dotknięte przez konkurencję światową, z wyjątkiem tych wypadków, gdy odnośne płody można było przewieźć drogą wodną. Podobnie zagraniczna konkurencja nie dotknęła handlu detalicznego. Zrewolucjonizowanie życia gospodarczego w tym kierunku i gwałtowne zaostrzenie i podniesienie się konkurencji przemysłowej nastąpiło dopiero w wieku XIX wskutek dokonanego w tym okresie szalonego tempa rozwoju środków komunikacyjnych. Wpłynęły na to: 1) wynalazek kolei żelaznych, 2) intensywna budowa gościńców i dróg bitych oraz mostów, 3) po stępy w rozwoju żeglugi śródlądowej, rzecznej i kanałowej (regulacje rzek 1 budowa kanałów), 4) budowa potężnych okrętów morskich, 5) wynalazek telegrafu elektrycznego w miejsce optycznego (radjotelegrafu) oraz wynalazek telefonu (radjotelefonu), 6) wynalazek aparatów lotniczych.

Potężna siła pary wodnej, zrodzona przy pomocy węgla i żelaza, dokonywu-jąca wprost cudów w k. lądowej i morskiej, zostaje częściowo zastąpiona przez prąd elektryczny, wykorzystujący coraz bardziej naturalne siły wodne i dający możność wszechstronnego rozprowadzania, a użycie materjałów wybuchowych prowadzi poprzez samochody do niebywałego rozwoju k. drogowej oraz wiedzie do zdobycia sfery powietrznej i stratosfery.

III. Prawo komunikacyjne.

1.    Uwagi ogólne. Należyte rozwiązanie zagadnienia, dotyczącego k., posiada we współ-czesnem państwie nietylko pierwszorzędne znaczenie gospodarcze, ale także ogromne znaczenie kulturalne i polityczne. Interes każdego państwa wymaga należytego rozwoju k. i dopuszcza w tej dziedzinie bardzo wybitną działalność administracji, która uzewnętrzniać się może w dwóch kierunkach: w nadzorze nad prywatnemi zakładami komunikacyjnemi, oraz w bezpo-średniem prowadzeniu przedsiębiorstw komunikacyjnych, ewentualnie nawet w ich monopolizowaniu.

Całokształt przepisów, regulujących stosunki w dziedzinie k., w szczególności przewóz osób, rzeczy i wiadomości oraz tworzenie, prowadzenie i utrzymywanie środków i dróg komunikacyjnych, nazywamy prawem komunikacyjne m. Nie stanowi ono jednak jednolitej całości. Przepisy jego podpadają pod rozmaite działy prawa. Należeć one mogą do prawa administracyjnego, międzynarodowego, karnego, prywatnego, handlowego. Przy przedstawieniu prawa komunikacyjnego ograniczymy się do podstawowych postanowień poi skiego prawa administracyjnego.

2.    Prawo komunikacyjne drogowe. Publiczne znaczenie drogi, jako środka komunikacyjnego, służącego do zaspokojenia interesu publicznego i do celów powszechnego użytku, prowadzić musi do prawnego uregulowania k. drogowej, w szczególności także do unormowania działalności administracji publicznej, obejmują-