Magazyn64001

436

KREDYT

i

Jej rozbudowa ułatwia równoważenie popytu i podaży pieniądza. Gospodarka pieniężna, mało kredytowa gorzej spełnia swe zadanie. Wówczas zdarza się niejednokrotnie, że mała ilość pieniądza kruszcowego hamuje inicjatywę i przedsiębiorczość gospodarczą. Pieniądza papierowego często bywa za dużo, ponieważ władze łacno ulegają pokusie nadużycia taniej pomnażal-ności tego pieniądza. Niedostateczna lub nadmierna elastyczność podaży pieniądza w stosunku do popytu przejawia się zbyt wielką rozpiętością procesów inflacyjnych i deflacyjnych, zwiększającą szkodliwość kryzysów. K. stępia ich ostrze.

Stosunkowo znaczne dostosowanie podaży i popytu na gotówkę oraz k. zachodzi w ustroju normalnie funkcjonującym, wol-no-konkurencyjnym, uposażonym w dobrze rozbudowaną organizację kredytową, którego biegu państwo nie zakłóca nadmierne-mi wymaganiami. W tych warunkach skurczenie, względnie wzmożenie podaży k. umożliwia neutralizowanie na krótką metę zmian w ilości pieniądza. Przesilenia wówczas są w znacznej mierze wyrazem zmiennej podaży k., przyczem ich rozpiętość jest mniejsza niż w wypadkach falowań, wywołanych zmienną podażą pieniądza, zwłaszcza papierowego, którego podaż szczególnie łatwo zwiększyć.

3. Funkcje kredytu. Pozbycie się towaru jest wielce ograniczone w wypadkach wymiany towaru za towar. Wówczas nabywcą może być tylko ten, który nietylko potrzebuje towaru w ilości i jakości zaofiarowanej do wymiany, ale nadto może i chce odstąpić towar w ilości i jakości dogadzającej pozbywcy towaru. Koło nabywców wzrasta z chwilą posługiwania się pieniądzem. Nabywcą staje się każdy, kto potrzebuje towaru i kto może zań ofiarować gotówkę pieniężną. Dalsze rozszerzenie się koła nabywców dochodzi do skutku dzięki upowszechnieniu się obrotu kredytowego, umożliwiającego nabywanie towaru zobowiązaniami zapłacenia gotówki. Każde rozszerzenie się koła nabywców jest równoznaczne ze wzrostem popytu na towary, który sprzyja wzmożeniu podaży towarów.

Zachodzi pytanie, czy popyt kredytowy nie stanowi pozornego zwiększenia popytu? Jeżeli osoba, która wynajęła ode mnie konia na godzinę, odjechała na nim, nie mogę siąść na niego, zanim nie zwróci mi konia. Nie mogę kupować towarów za wypożyczone pieniądze. Moj dłużnik może nabywać towary za pieniądze, które ode mnie wypożyczył, ponieważ udzielając mu pożyczki zrzekłem się na jego korzyść rozporządzania siłą kupna mej gotówki pieniężnej. Zwolennicy tego poglądu wyobrażają sobie, że k. polega na przeniesieniu istniejącej pieniężnej siły kupna z rąk wierzycieli na rzecz dłużników, przyczem ogólna siła kupna społeczeństwa nie doznaje zmiany. Zwolennicy tego poglądu zapoznają istotne różnice, zachodzące między organizacją kredytową, a zjawiskami materjal-nemi.

Wierzyciel dostał wzamian za pożyczone gotówką tysiąc złotych weksel, opiewający na tysiąc złotych, stwierdzający treść zobowiązania dłużnika. Może go trzymać w kasie aż do terminu płatności. W tym wypadku siła kupna dłużnika wzrosła o kwotę równą ubytkowi siły kupna wierzyciela, a zatem siła kupna społeczeństwa nie doznała zmiany. To samo zachodzi wtedy, gdy wierzyciel eskontuje swój weksel w banku przed upływem terminu płatności wekslu, jeżeli bank nabywa weksel gotówką, pochodzącą z wkładów, albowiem wówczas wzrost siły kupna wierzyciela, równoważony jest ubytkiem siły kupna osób, które swą gotówkę ulokowały w banku. Natomiast zupełnie oczywistym jest wzrost siły kupna społeczeństwa w wypadkach eskontowania weksli gotówką ad hoc stwarzaną przez banki emisyjne w formie dodatkowej emisji banknotów, częściowo pokrytych kruszcem, częściowo wekslami. Banki emisyjne pożyczają pieniądze, które same wytworzyły. Wówczas ogólna pieniężna siła kupna społeczeństwa niewątpliwie wzrasta w pierwszej fazie rozwoju wypadków.

Ich dalszy przebieg zależy przedewszyst-kiem od zużycia siły kupna, narastającej przez emisję banknotów. Wzrost siły kupna społeczeństwa doprowadza do wzrostu cen, skutkiem czego wzmożony popyt na towary zostaje mniej lub więcej unicestwiony. Nasilenie tego przeciwdziałania, wynikającego ze wzrostu cen jest szczególnie silne w razie konsumcyjnego zużycia wzrostu siły kupna, pochodzącego z pomnożenia emisji banknotów, dokonanego w celu eskontowania weksli, albowiem wówczas pieniężna siła kupna wzrasta, a towarów ubywa skutkiem ich zwiększonej konsumcji. Zupełnie inny jest przebieg wydarzeń w razie wytwórczego a zarazem rentownego zużycia wzro-

¥

i.

i