Magazyn66601

462

KSIĘGARSTWO

spór i dopiero na przełomie XIX i XX w. zostają ustalone w porozumieniu wzajem-nem regulaminy stosunków pomiędzy nakładcami a sortymentem, jako też stosunków z publicznością. Zdobyte tym sposobem podstawy organizacji wywarły silny wpływ na k. wielu krajów europejskich, które czerpały wzory z doświadczeń i osiągnięć księgarzy niemieckich.

III. Księgarstwo współczesne.

1. Francja. Jednym z najruchliwszych ośrodków handlu rękopisami w średniowieczu była Francja, która posiada korporacje wytwórców książki od XVI w.; zorganizowała je na sposób nowoczesny dopiero w 1847 r. przez założenie Cercie de la Li-brairie czyli Syndicat des Industries du Livre, w którego ramach powstały w 1892 r. syndykaty nakładców i sortymentystów. Do tego czasu nie obowiązywała zasada stałej ceny katalogowej, i książki były sprzedawane jako artykuł dodatkowy w sklepach różnych innych branż, co ma miejsce jeszcze i dzisiaj; liczni księgarze nie należą do syndykatów zawodowych, wobec czego nakładcy żądają przy otwieraniu rachunku nowej firmie składania pewnej sumy tytułem zabezpieczenia. Wytwórczość i handel księgarski koncentrują się w Paryżu, i to tradycyjnie na lewym brzegu Sekwany, gdzie mieszczą się zarówno wielkie przedsiębiorstwa O światowej sławie, jak i stragany drobnych przekupniów t. zw. bouąui-nistes, rozprzedających dzieła antykwaryczne, ryciny, mapy oraz resztki nakładów nowszych. W Paryżu również utrzymywane są przez nakładców zagranicznych, prowincjonalnych a nawet i miejscowych składy główne w firmach księgarskich posiadających sprzedaż wyłączną, t. zw. depositaires. Niezależnie od tego istnieją wielkie firmy ko-misowo-hurtowe, jak zwłaszcza Maison du Livre Franęais, spółka akcyjna założona w 1920 r. przez 130 nakładców i 800 sortymentystów, która dostarcza książki z oryginalnym rabatem, pobierając drobną opłatę na pokrycie kosztów. Szerszy zakres działania posiada Librairie Hachette, która obok komis-hurtu prowadzi działalność wydawniczą i różne przedsiębiorstwa pokrewne, jak papiernie, drukarnie i t. p., oraz rozległy kolportaż. Rabaty wahają się na-ogół w granicach od 21-—40%, zależnie od treści i typu wydawnictw. Najnowszy regulamin sprzedaży datuje z dn. 30 marca 1933 r.; od 1918 r. obowiązuje ratyfikowana przez związki autorów i nakładców wzorowa umowa o nakład. Szkolnictwo zawodowe księgarskie prowadzone jest przez Cercie de la Librairie (szkoła dwuletnia od 1909 r.), przez Maison du Livre Franęais i Librairie Hachette (kursy sporadyczne); co dwa lata syndykat sortymentystów urządza egzamin dla praktykantów i wydaje świadectwa, t. zw. brevet du bon commis.

2. Niemcy. Niemcy zawdzięczają umiejętnym i wytrwałym staraniom Związku Giełdowego w Lipsku nadzwyczajnie jednolitą, spoistą i potężną organizację swego k., przystosowaną następnie w 1933 r. do wymagań ustroju narodowo-socjalistycznego. Podstawową zasadą tej organizacji jest stała cena katalogowa książek, wyznaczana przez nakładcę, której przestrzeganie zapewnia kartelowy charakter zawodu księgarskiego. Na czele organizacji wszelkich działań kulturalnych trzeciej Rzeszy stoi Reichskulturkammer — urząd zawisły bezpośrednio od ministra oświecenia i propagandy i zarządzany przez Reichskultur-rat — radę naczelną, składającą się z prezesów poszczególnych izb, obejmujących: film, sztuki plastyczne, teatr, radjo, prasę, muzykę i wreszcie — piśmiennictwo (Reichsschrifttumskammer); k. należy do tej ostatniej izby, z wyłączeniem jednak przedsiębiorstw specjalizujących się w zakresie muzyki, sztuk plastycznych i t. p. Powstały w 1934 r. Bund Reichsdeutscher Buchhandler w Lipsku posiada wspólny zarząd ze Związkiem Giełdowym, który nie mógł się stać w swej formie obecnej członem organizacji stanowej Niemiec ze względu na posiadane liczne oddziały zagraniczne. Dla wszystkich przedsiębiorstw wydawniczych i księgarskich obowiązkowe jest należenie do tej organizacji lub jednej z pokrewnych, odpowiadających wymienionemu powyżej podziałowi na izby. Oprócz tego punkty sprzedaży pewnych kategoryj wydawnictw utrzymywane są przez firmy innych branż, wpisane do specjalnego rejestru t. zw. Stammrolle buchhiindlerischer Klein- und Nebenbetriebe i korzystające z rabatu 05% niższego, niż normalny. Normy rabatowe stosowane są dwojakie: na dziełach naukowych oraz książkach beletrystycznych i popularnych. Jedną z cech charakterystycznych k. niemieckiego stanowi bardzo daleko posunięta specjalizacja, za-