08

20

Na przełomie XIX i XX wieku w Stanach Zjednoczonych powstał nowy kierunek w myśli ekonomicznej zwany instytucjonalizmem. Nawiązuje on do teoretycznego dorobku kierunku historycznego, rozwijanego w Niemczech. Powstanie instytucjonalizmu łączy się z osobą T. Yeblena (1857-1929), kontynuatorami jego poglądów byli: J.R. Commons (1862-1945), W.C. Mitchell (1874-1948) i późniejsi ekonomiści: G.C. Means, A.A. Berle i J.K. Galbraith. Do najważniejszych osiągnięć instytucjonalizmu i jego powojennej odmiany - neoinstytu-cjonalizmu należą:

studia nad rolą postępu naukowo-technicznego we współczesnej gospodarce,

- badania nad strukturami rynkowymi i tworzeniem się technostruktur, analiza mechanizmów rozwoju społeczno-ekonomicznego, studia nad rolą informacji w gospodarowaniu,

badania nad uwarunkowaniami ekologicznymi procesów gospodarczych.

Pojawienie się w systemie społeczno-gospodarczym nowych zjawisk (postępująca monopolizacja gospodarki, pogłębiające się kryzysy, zwłaszcza wielki kryzys ekonomiczny lat 1929-1933) sprawiły, że ich interpretacja wymagała nowych, odmiennych od założeń szkoły neoklasycznej, narzędzi badawczych. Rozwijająca się szybko od lat siedemdziesiątych XIX wieku mikroekonomia nie była w stanie odpowiedzieć na szereg pytań i rozwiązać problemów, które stwarzało funkcjonowanie gospodarki narodowej jako całości. Nie mogła ona w sposób właściwy podjąć zagadnień wahań cyklicznych, bezrobocia i inflacji. Rozwinął się nowy kierunek - ekonomia dobrobytu z tezą, że wolność gospodarcza nie zapewnia maksimum dobrobytu społecznego i dopuszcza działalność interwencyjną państwa w celu jego optymalizacji. Twórcą tego kierunku był A.C. Pigou (1877-1959). Powstaje wówczas teoria niedoskonałej konkurencji, której przedstawicielami byli m.in. J.V. Robinson (1903-1986) oraz E. Chamberlin (1899-1967).

Znaczny wpływ na rozwój zachodniej myśli ekonomicznej (po wielkim kryzysie lat 1929-1933) wywarła teoria J.M. Keynesa (1883-1946), która stała się prawdziwą opozycją w stosunku do obowiązujących kanonów neoklasycznych. W pracy pt. „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza”, opublikowanej w 1936 r., zawarł on teoretyczne podstawy interwencjonizmu państwowego oraz podkreślił rolę i znaczenie analiz makroekonomicznych.

Keynes wykazał, że siły tkwiące wewnątrz systemu (endogeniczne) nie mogą zapewnić stanu równowagi przy pełnym wykorzystaniu zasobów wytwórczych. Przyczyną tego jest niedostateczny popyt, dlatego potrzebny jest czynnik zewnętrzny (egzogeniczny), który mógłby przeciwdziałać brakowi popytu, wynikającego z przewagi oszczędności nad inwestycjami. Tę funkcję stymulatora popytu powinno spełniać państwo, wykorzystując w tym celu różnorodne instrumenty. takie jak: finansowanie inwestycji z długu publicznego, zwiększenie