Magazyn61601

712

LUDNOŚĆ

cie sklasyfikowano tu rodziny według czasu trwania małżeństwa i liczby dzieci wydanych na świat. W tabl. 12 podajemy dla niektórych grup społeczno-zawodowych: 1) odsetek małżeństw bezdzietnych po 5 do 10 latach trwania małżeństwa; 2) odsetek rodzin o dużej liczbie dzieci (4 i więcej) po 20 i więcej latach trwania małżeństwa.

TABL. 14. PŁODNOŚĆ MAŁŻEŃSTW W NIEMCZECH WEDŁUG ZAWODU GŁOWY RODZINY W r. 1933

	Odsetek małżeństw
Grupy społeczno-zawodowe	bezdzietnych *	liczących 4 i więcej dzieci^4
Samodzielni rolnicy.....	12,6	59.6
Robotnicy rolni.....	12,6	66,2
Samodzielni w przemyśle i rze-
miośle..........	24,6	41,6
Samodzielni w wolnych zawo-
dach..........	32.3	25.5
Urzędnicy pocztowi i kolejowi	32,9	33.4
Urzędnicy administracyjni,
nauczyciele » t. d.....	27.9	24.9
Pracownicy umysłowi.handlowi
i techniczni.......	33.3	2 7.4
Robotnicy w przemyśle i han-
dlu.........	20,6	47.8

^a Po 5—10 latach trwania małżeństwa.

⁴ Po 20 i więcej latach trwania małżeństwa.

Najwięcej rodzin bezdzietnych i najmniej wielodzietnych znajdujemy wśród pracowników umysłowych i w wolnych zawodach. Największa rozrodczość występuje u samodzielnych rolników i robotników rolnych.

Na podstawie ankiety, którą przeprowadził przed paru laty Polski Instytut Badania Zagadnień Ludnościowych podajemy tabl. 15.

Tablica ta pozwala — w przeciwieństwie do materjałów poprzednio podanych — śledzić rozwój płodności w czasie. Natomiast należy zastrzec, że badania Instytutu dotyczyły tylko niektórych specjalnie wybranych środowisk i nie charakteryzują ściśle płodności w wymienionych grupach społeczno-zawodowych i okręgach terytorjalnych. Z te-mi zastrzeżeniami ustalamy co następuje: 1) Pomiędzy grupami społeczno-zawodowe-mi istnieją bardzo duże różnice płodności. Z grup uwzględnionych w tablicy największą płodnością odznaczają się rolnicy samodzielni, najmniejszą urzędnicy. Robotnicy miejscy zajmują stanowisko pośrednie, przy-czem niema wielkich różnic pomiędzy robotnikami wykwalifikowanymi i niewykwalifikowanymi. Nie uwzględnieni w tablicy

TABL. 15. PŁODNOŚĆ W NIEKTÓRYCH GRUPACH SPOŁECZNO-ZAWODOWYCH W POLSCE

Urodzenia ślubne na 100 kobiet zamężnych w wieku poniżej 45 lat

Grupa społeczno-zawodowa Okrąg	Okres przed r. 1915	Okres po r. 1919
Rolnicy samodzielni:
Pow. leszczyński ....	46.3	32.5
„ biłgorajski.....	27.9	24,2
,, radziechowski . . .	25.6	20,0
Robotnicy wykwalifikowani:
Warszawa Grupa I .	32.5	23,6
„ Grupa II . . .	29,1	19.8
Łódź..........	26,1	18,7
Robotnicy niewykwalifikowani:
Warszawa........	32,3	19.7
Łódź..........	27.5	18,9
Urzędnicy:
Warszawa Grupa I . . .	25.9	13.7
,, Grupa II . . .	17,6	12,6
Łódź Grupa I .....	34.0	14.7
„ Grupa TI .....	18,8	12,7

robotnicy wiejscy mają płodność dużą, zbliżoną do płodności rolników samodzielnych. 2) W obrębie poszczególnych grup społeczno-zawodowych istnieją duże różnice płodności; szczególnie silnie uwydatniają się różnice terytorjalne wśród rolników. 3) We wszystkich grupach społeczno-zawodowych występuje bardzo silny spadek płodności w okresie powojennym w porównaniu do przed woj ennego.

Na zasadzie powyższego materjału przykładowego oraz innych danych możemy w następujący sposób zobrazować mechanizm obniżenia się rozrodczości w społeczeństwach europejskich. Jak już zaznaczono, ogólny spadek rozrodczości zasadniczo jest równoznaczny ze spadkiem płodności małżeńskiej. Oddawna uwydatniają się duże różnice płodności różnych grup społecznych. W obrębie każdej z tych grup płodność spada — zjawisko to na podstawie rozporządzanego materjału możemy określić jako zupełnie lub niemal zupełnie powszechne. Z drugiej strony rozwój społeczeństw europejskich prowadzi do wzrostu udziału wśród ogółu ludności grup o małej płodności kosztem grup o płodności dużej (wzrost ludności miast kosztem ludności wsi, wzrost liczebnego znaczenia urzędników, pracowników umysłowych wogóle, robotników wykwalifikowanych i t. d.). Ogólny spadek płodności w społeczeństwie jest sumą oddziaływania tych dwóch czynników. Ten stan rzeczy trzeba wziąć za podstawę przy