Magazyn6 0301

899

MENGER CARL — MENNICA PAŃSTWOWA

rzy mają najmniejszą silę kupna, lub też dalsze jednostki dobra szacują stosunkowo nisko tak, ażeby nie było nadmiernego popytu w stosunku do podaży. Z drugiej strony, mimo wyższego szacowania dobra nikt nie zechce zapłacić wyższej ceny od innych, albo od tej, jaka jest konieczna.

Do wymiany dojdą więc ci, którzy najwyżej szacują dobro nabywane. Monopolista, orjentujący się w prawach rządzących ceną, uzyskuje poprzez ograniczenie ilości dóbr taki poziom cen, który mu zapewnia maksymalny przychód globalny. Natomiast, gdy na podaż składają się konkurujący ze sobą sprzedawcy, nie mają oni interesu w ograniczaniu ilości towaru, gdyż ograniczenie podaży przez jednego wykorzystałby drugi. Dzięki konkurencji więc możliwe jest zaopatrzenie w towar najszerszych warstw społeczeństwa.

Powyższa teorja cen M. wprawdzie nie uwzględnia zależności cen od podaży i czynników, które składają się na cenę podaży (to zresztą wiąże się z podstawową koncepcją kosztów produkcji), niemniej przewyższa ona wszystkie późniejsze teorje szkoły austrjackiej i jest podstawą nowoczesnej teorji cen.

Dla M. pieniądz jest najpokupniejszym towarem; hołduje on więc teorji pieniądza materjalnego. W teorji kapitału, jako jeden z pierwszych, wskazał na konieczność rachunkowego traktowania tego pojęcia.

W swych pracach metodologicznych przeciwstawił się M. silnie panującej wówczas powszechnie w Niemczech szkole historycznej, która odrzucała możliwość budowania teorji gospodarowania, ograniczając się tylko do badań opisowych i historyczno-filozo-ficznych; występował on za uznaniem teorji i polityki gospodarczej jako samodzielnych gałęzi nauki obok historji gospodarczej i statystyki. Uznawał więc obok zewnętrznych prawidłowości w następstwie i współistnieniu zjawisk gospodarczych, prawo go-spodarczości jako zasadę racjonalnego, ekonomicznego osiągania celów. W związku z tern wypowiedział się za analizą i izolującą syntezą jako (obok indukcji historycznej) uprawnionemi metodami teorji gospodarczej. Za zadanie praktycznych nauk o gospodarowaniu uważał nietylko obrazowanie dotychczasowych prób gospodarczo-politycznych, lecz zbadanie i przedstawienie zasad i wytycznych postępowania publicznych czynników, zasad, które dla poszczególnych sytuacji i stosunków podobnie, jak w innych naukach, muszą być indywidualizowane.

Najważniejsze dzieła: Grundsatze der Volkswirtschaftslehre, Allgemeiner Teil. Wien 1871, drugie wydanie Wien—Leipzig 1923. — Untersuchung iiber die Metode der Sozialwissenschaften und der politischen Okonomie insbesondere. Leipzig 1883. — Die Irrtiimer des Historismus in der deut-schen Nationalókonomie. Wien 1884. — Beitrage zur Wahrungsfrage in Osterreich-Ungarn. Jena 1893. — Der Ubergang zur Geldwahrung, Untersuchungen uber die Wertprobleme der osterr.-ungarischen Va-lutareform. Wien 1892. — Zur Theorie des Kapitals ,.Jb. f. Nat., u. St.“ Bd. XVII 1888.

Poza tern umieścił szereg artykułów w czasopismach: Jb. f. Nat., Revue d’eco-nomie politiąue i Economic Journal oraz artykuł: „Geld“ w 3 pierwszych wydaniach Handworterbuch der Staatswissenschaften. Zbiorowe wydanie pism M.: The collected Works of C. Menger vol. I—IV, London 1934 —1936.

Literatura: BBhm-Batem-::: The austrian Economists. Annual of the American Academy of Polit. and Social Science I. no. 3 Jan. 1891. —- Bonar J.x The austrian Economists and their mew of value. „ Quaterly Journal of Ecoiwmics" 111,1. Boston 1888. — Hayeh F.: Wstęp do tomu I „Collected Works*'. — Schumpeter Joseph: Carl Menger. „Z. f. Volksw. N. F.^M Bd. I. — Smar# Will.: An introduction to the theory of value in the lines of Menger, Wieser and Bóhm-Bawerk. London 1891. — Smiersehalski St.: Teorja wartości i cen austrjackiej sskoly psychologiczne^. Poznań 1938.

Stanisław Smierzchalskl.

Mennica państwowa.

Wybijanie monet należy dopraw zwierzch-niczych państwa i jest jego przywilejem (Rozp. Prezydenta Rzeczypospolitej z dn. 5. XI. 1927 r. Dz. U. R. P. Nr. 971, poz. 855, art. 1). Mennica państwowa, założona w r. 1924, wykonuje ten przywilej. Zakupuje i przerabia w tym celu metale, nadto wykonuje medale, plakiety, odlewy, żetony, pieczęcie dla urzędów, a jej biuro ekspertyz używane jest także przez inne władze Podlega Ministerstwu Skarbu (departamentowi obrotu pieniężnego). Budżetuje jako przedsiębiorstwo. Na czele jej stoi dyrektor, któremu dodany jest jako organ doradczy Rada Mennicza, złożona z urzędników mennicy i delegata Ministra Skarbu. Zysk mennicy wykazany w roku