Magazyn6501

19

NAUKI EKONOMICZNO-ROLNICZE

dyscypliny, których treść była zawarta w już istniejących, lub wogóle była niedostatecznie rozwinięta, jednak należy pamiętać, że procesy tego rodzaju są bardzo żmudne, a przebieg ich bywa zniekształcany szeregiem zjawisk wtórnych, wśród których dużą rolę odgrywają wymogi samego życia.

2. Stanowisko w systemie nauk. Nauki ekonomiczno-rolnicze powstały zgodnie z. powyżej przytoczonemi uwagami. Wobec tego zmuszeni jesteśmy poprzedzić rozważania nad niemi zastanowieniem się nad tem, jakie miejsce w logicznie skonstruowanej systematyce nauk powinny zajmować zagadnienia, stanowiące obszerny krąg stosunków ekonomiczno-rolniczych. Otóż winniśmy przede-wszystkiem zaznaczyć, że rozważania nad temi stosunkami mogą mieć charakter teoretyczny. Gdyby powstała samodzielna nauka poświęcona tego rodzaju teoretycznym rozważaniom, a mianowicie teoretyczna ekonomika rolnicza, stanowiłaby ona usamodzielniony odcinek nauki bardziej ogólnej, traktującej w sposób teoretyczny wogóle

0    stosunkach ekonomicznych, a więc ekonomiki społecznej. Przy zachowaniu ustalonego jeszcze przez Comte'a podziału nauk, winni bylibyśmy teoretyczną ekonomikę rolniczą, stanowiącą usamodzielniony odcinek ekonomiki społecznej, ujmować jako część nauk socjologicznych, a mianowicie socjologicznych nauk rolniczych. Socjologja wsi stanowi ogólną część tych ostatnich, specjalną zaś stanowią już obecnie rolnicze nauki prawne, specjalną wreszcie częścią powinnaby stać się również i teoretyczna ekonomika rolnicza. Za nauki pomocnicze dla socjologicznych nauk rolniczych, a przez to i dla teoretycznej ekonomiki rolniczej, winniśmy uważać historję rolniczą, geografję rolniczą oraz statystykę rolniczą. Wobec więzów, łączących teoretyczną ekonomikę rolniczą z ekonomiką społeczną, musi ona w swych badawczych podstawach opierać się na metodach właściwych tej ostatniej, uzupełniając je jednak swemi własne-mi metodami, umożliwionemi obecnością w niej cech swoistych. Gdyby teoretyczna ekonomika rolnicza powstała jako nauka samodzielna, moglibyśmy w niej niechybnie dostrzec takie działy, jak naukę o wynikach produkcji, naukę o warunkach produkcji

1    naukę o czynnikach produkcji. W orbitę zainteresowań teoretycznej ekonomiki rolniczej wchodziłyby zarówno zjawiska prywatno-gospodarczc jak i społeczno-gospodarcze. Powyższy podział zjawisk nie jest oparty na ich organicznej przeciwstawności, lecz służy wyłącznie jako pewne w szeregu wypadków ułatwienie rozsegregowania ma-terjału naukowego przy praktycznem do niego podejściu. Teoretyczna ekonomika rolnicza jako samodzielna nauka dotąd jednak się nie wykrystalizowała. Przechodząc do nauk ekonomiczno-rolniczych stosowanych, musimy zaznaczyć, że stanowią one drugą, nadzwyczaj ważną część nauk ekonomiczno-rolniczych. Dzięki niej mogą stać się narzędziem obslugującem interesy praktycznego rolnika. Za odpowiednik teoretycznej ekonomiki rolniczej możemy uważać, przy rozważaniach nad logicznie, w sposób abstrakcyjny, skonstruowanym systemem nauk, stosowaną ekonomikę rolniczą. Zadaniem tej ostatnie] ma być podawanie środków, prowadzących do dobrobytu gospodarczego na odcinku wchodzącym w orbitę jej zainteresowań. Stosowaną ekonomikę rolniczą możemy podzielić na naukę o organizacji gospodarstwa rolnego, naukę o zarządzie, naukę o taksacji, naukę o handlu produktami rolnemi, naukę o rachunkowości. Za nauki pomocnicze możemy uważać politykę agrarną, przynajmniej jej część teleologicz-ną, spółdzielczość rolniczą, naukę o oświacie i wychowaniu rolniczem.

3. Rozwój nauk ekonomiczno-rolniczych. Badania naukowe nad zagadnieniami ekonomiczno rolniczemi układają się w dużym stopniu inaczej, niżby to przewidywał powyżej podany schemat. Powstałe jako wyraz potrzeb życia, wykrystalizowały się one w postaci pewnych całości, usystematyzowanych nic według abstrakcyjnych wymogów logiki, lecz według chwilowych potrzeb tego życia oraz pod wpływem nierównomierności w przepracowaniu materjału naukowego. Dwoma wielkiemi ośrodkami, dookoła których grupowały się te badania, były z jednej strony różnorakie dociekania dotyczące rolnictwa, z drugiej zaś ekonomika społeczna, przybierająca już w w. XVIII kształty coraz bardziej zdefinjowanej i usamodzielnionej nauki. Dzięki rozrostowi zdobyczy naukowych z zakresu zagadnień ekonomiczno-rolniczych oraz rozrostowi wogóle badań, dotyczących rolnictwa, staje się koniecznem oddzielenie zagadnień ekonomiczno-rolniczych od innych spraw rolniczych. Podział tego rodzaju zostaje wyraźnie przeprawa-