Magazyn6501

99

NOŻYCE CEN

zowy. Przykładem najbardziej rozpowszechnionego ujęcia jest porównanie wymiany jakichś dwu artykułów, których ceny uległy różnej ewolucji. Wygląda to mniejwięcej w sposób następujący: w 1928 np. za x kg żyta otrzymać można było 1 parę butów, a w pięć lat później za tę samą parę butów należało dać już 2 x kg żyta. Jakież stąd miały płynąć konsekwencje dla gospodarstwa narodowego i dla dobrobytu społecznego? Przedewszystkiem dla producenta żyta: nie mógł on zaspokoić nietylko swoich osobistych potrzeb, ale nawet nie mógł pokryć t. zw. wydatków warsztatowych, t. zn. wydatków związanych z prowadzeniem produkcji żyta. Ale i sytuacja producenta butów bynajmniej nie była dobra: na skutek tego, że producenci żyta nie mogli kupować butów, zbyt butów zmniejszał się coraz bardziej, koszty produkcji pary butów wzrastały, produkcja przestawała być rentowną, przedsiębiorstwu groziło załamanie się, zaprzestanie produkcji. Tak zatem — nie mówiąc już o opłakanych skutkach społecznych, wyrażających się we wzroście bezrobocia i związanej z niem nędzy — zarówno producenci towarów „drogich" jak i producenci towarów „tanich", jedni mniej, inni więcej odczuwać musieli ujemne skutki rozwarcia się nożyc cen. Wniosek zdawał się narzucać sam przez się: należy co rychlej zawrzeć zpowrotem nożyce cen. Gdy zaś próby takiego zwarcia nożyc cen poprzez podniesienie poziomu cen „niskich" okazały się zawodne, względnie zbyt trudne i długotrwałe, pozostawała ewentualność zastosowania innej metody, mianowicie obniżenia cen „wysokich". Jeżeli tu przytoczono to rozumowanie, to przedewszystkiem dlatego, że pozwala ono bez trudu stwierdzić podstawową ideę takiego poglądu: polega ona mianowicie na tern, że cena danego towaru jest czynnikiem decydującym dla sytuacji danej gałęzi produkcji, a stosunek pomiędzy cenami poszczególnych towarów, względnie ich grup, decyduje o ogólnej konjunkturze w gospodarstwie społecznem.

Z gospodarczego punktu widzenia można-by przyrównać produkcję do wymiany: surowce, maszyny, narzędzia, usługi i praca ulegają jakby wymianie na nowy towar, czy nową usługę. Proces ten odbywać się może tylko wówczas, gdy ów nowy towar czy usługa uzyskują wyższą cenę (a co najmniej nie niższą), aniżeli suma cen zapłaconych za wszystkie elementy, jakie do tej produkcji były potrzebne. Jeżeli ta przewyżka jest znaczna, możemy mówić o cenie wysokiej, mianowicie wysokiej w stosunku do dóbr i usług, zużytych do wyprodukowania danego towaru. Gdy natomiast w tej sui generis wymianie przewyżka występuje po stronie sumy elementów produkcji, możemy mówić o cenie niskiej. Uwaga ta pozwala nam stwierdzić, że dla określenia, czy dana cena jest wysoka czy niska, należy ją zestawić nie z cenami dowolnie wybranych towarów, tylko z cenami tych towarów i usług, które potrzebne są dla wyprodukowania danego towaru. Czy wobec tego można określić, że cena x za 100 kg żelaza np. jest wysoka czy niska, jeśli wiemy, że potrzebna do wyprodukowania tej ilości żelaza ilość węgla, rudy, robocizna i t. d. kosztuje odpowiednio t, y, zt Nie. Odmiennie bowiem przedstawia się ta swoista wymiana dóbr, gdy rozmiar produkcji w danej hucie wynosi 10 000 tonn, a inaczej, gdy tylko 1 000 tonn. Inaczej kształtują się w obu tych wypadkach t. zw. koszty stale (administracja, amortyzacja i t. d.) na jednostkę towaru. W pierwszym wypadku koszty te będą niewielkie w porównaniu z drugim wypadkiem, dlatego też ta sama cena x może być raz wysoka, a raz niska. Gdybyśmy chcieli zastosować powyższe obrazowe porównanie z nożycami, to moglibyśmy powiedzieć, że w pierwszym wypadku mamy znaczną rozwartość nożyc na korzyść ceny gotowego towaru, w drugim zaś wypadku na niekorzyść gotowego towaru, przyczem w obu wypadkach mamy do czynienia z temi samemi cenami zarówno gotowego towaru, jak z cenami poszczególnych składników kosztów bieżących, jak wreszcie z tą samą wysokością globalną kosztów stałych. Już to wskazuje, że operowanie samą tylko ceną towaru dla określenia sytuacji jakiejś gałęzi produkcji jest metodą niewystarczającą, poprostu dlatego, że nie pozwala odcyfrować właściwego sensu danej ceny w danych okolicznościach.

Temu rozumowaniu należy postawić następujący zarzut: uwzględnia ono tylko punkt widzenia sprzedawcy, zupełnie natomiast nie bierze pod uwagę punktu widzenia nabywcy. Nabywcy bowiem jest zupełnie wszystko jedno, czy dla sprzedawcy dany towar ma cenę wysoką czy niską. Nabywca

7*