Magazyn6401

98

NOWAK JUL JAN IGNACY — NOŻYCE CEN

prezesury N. uchwalony został przez Sejm Ustawodawczy statut autonomiczny dla Małopolski Wschodniej oraz przeprowadzone wybory do pierwszego senatu i pierwszego sejmu zwykłego. 14. XII. 1922 N. złożył prezesurę gabinetu. Był następnie w latach 1922—-1927 senatorem. Jest członkiem Polskiej Akademji Umiejętności oraz Francuskiej Akademji Weterynaryjnej w Paryżu. N. ogłosił pamiętnik, obejmujący okres jego prac jako szefa gabinetu p. t. Wspomnienia z ławy rządowej. Kraków 1938.

Nożyce cen.

Nożyce cen — jest to rozpowszechnione w publicystyce gospodarczej określenie zjawiska, polegającego na tern, że ceny poszczególnych towarów czy grup towarów, wykazują w pewnych okresach niejednakową ewolucję, w rezultacie czego okazuje się w jakiejś chwili, że jedne ceny są „wysokie" — t. zn., że spadły mniej niż inne, albo też zwyżkowały silniej niż inne — a inne znowu ceny są „niskie" — t. zn., że spadły bardziej niż inne, względnie zwyżkowały słabiej niż inne. Od poziomu, który obrany został za punkt wyjścia, jedne ceny odchyliły się bardziej, inne mniej, a gdybyśmy przedstawili to graficznie, otrzymalibyśmy w istocie dwie proste, przypominające razem parę nożyc. Zjawisko to znane było już dawniej. Od połowy w. XVII do połowy w. XIX ceny płodów rolnych wzrastały szybciej niż wyrobów przemysłowych, od połowy zaś w. XIX występuje zjawisko odwrotne. W pierwszym wypadku przyczyną był szybki postęp techniczny w przemyśle. W drugim — branie pod uprawę nowych przestrzeni w krajach zamorskich. Nożyce cen występujące w czasach powojennych mają charakter znacznie bardziej wszechstronny i na ich częste powstawanie składa się cały szereg przyczyn.

Jasną jest rzeczą, że nie wszystkie te czynniki działają w każdym okresie z jednakową siłą. Nie wszystkie są jednakowo widoczne dla obserwatora: np. urodzaj czy nieurodzaj, względnie łatwo dadzą się określić z pewnem przybliżeniem, ale już wpływ nowych metod technicznych na poziom różnych cen jest niemożliwy do liczbowego ujęcia, aczkolwiek wpływ ten niewątpliwie istnieje i wcale nie jest małoważny, tern bardziej, że oddziaływa stale. Nawet zaś w tych wypadkach, kiedy potrafimy ustalić i określić liczbowo przyczyny zmian poszczególnych cen, nie możemy zgóry określić rozmiaru skutków tych przyczyn dla cen. Niema tu bowiem jakiejś mechanicznej proporcjonalnej współzależności, popro-stu dlatego, że wszystkie te przyczyny od-działywują na człowieka, a dopiero zachowanie się człowieka znajduje swój oddźwięk w kształtowaniu się cen. Zachowania się zaś ludzi żadną miarą nie dało się i nie daje się ująć w jakieś obliczenia.

Można stwierdzić, że ostatnie kilkadziesiąt lat bardzo zmniejszyło elastyczność cen wogóle. Złożył się na to szereg przyczyn. Przedewszystkiem w obrotach gospodarczych coraz bardziej wzrósł udział towarów, będących rezultatem skomplikowanych procesów produkcyjnych, opartych na specjalnych metodach technicznych. Towary tego typu odznaczają się z reguły znacznie mniejszemi wahaniami cen w porównaniu do surowców (miedź, bawełna, wełna) czy wogóle towarów t. zw. „czułych konjunktu-ralnie". Po wtóre znacznie wzrósł udział obciążeń publicznych w renie towaru; jest to pozycja, której żadna walka konkurencyjna ani postęp techniczny zmienić nie może, pozycja, która musi być przez rynek zapłacona w cenie towaru. Po trzecie — znacznie rozwinęła się państwowa reglamentacja cen i obrotów gospodarczych; reglamentacja ta w pewnych wypadkach zmierza ku podniesieniu cen, w innych ku obniżeniu, w każdym jednak wypadku sprowadza procesy gospodarcze do pewnych norm, niepoddają-cych się bezpośrednio oddziaływaniu rynku. Po czwarte wreszcie rozpowszechnienie się porozumień producentów (karteli) wpłynęło w wielu wypadkach na ograniczenie walki konkurencyjnej, a przez to samo zmniejszyło wahania cen. Tern zapewne tłumaczyć należy, że aczkolwiek samo zjawisko nożyc cen jest oczywiście tak dawne, jak gospodarstwo rynkowe, stosunkowo niedawne jest zainteresowanie się niem szerszej opinji: zmniejszenie bowiem elastyczności cen pewnych towarów tem wyraźniej ukazało elastyczność innych cen, aczkolwiek i ta elastyczność uległa ograniczeniu.

Fakt, że zagadnienie nożyc cen stało się przedmiotem zainteresowania szerokiej opinji publicznej, pociągnął za sobą jego częste ujmowanie w sposób jak najprostszy, obra-