Magazyn6
6101

953

DUNAJEWSKI JUL JAN ANTONI

nień wywierały duży wpływ na młodzież. Dochował się skrypt wykładów ekonomj i politycznej, ekonomiki (czyli polityki ekonomicznej) i skarbowości D. z 1864/65 r., omówiony i streszczony przez F. Zweiga w 1925 r. W zakresie teorji stoi tu D. na stanowisku t. zw. starszego klasycyzmu francuskiego (Say, Rossi), który był w owych czasach głównie rozpowszechniony na kontynencie i wpłynął na D. przede-wszystkiem przez Rau’a i częściowo przez Roschera. Za Rau’em D. kładzie większy niż klasycy nacisk na współzależność wszystkich producentów naskutek działania interesu osobistego, skutkiem czego pojedyncze gospodarstwa łączą się w całość organiczną, stanowiącą gospodarstwo narodowe, będące przedmiotem badań ekonomji politycznej. Politykę gospodarczą uważa za naukę o wpływie państwa na gospodarstwo narodowe. Stoi w niej na stanowisku liberał nem, zakreśla państwu te same zadania na polu gospodarczem, co Smith, przeciwny jest ograniczeniom wywozu i handlu zbo żem, reglamentacji stopy procentowej, broni wolnego handlu, dopuszcza cła tylko przejściowe wychowawcze, zwalcza socjalizm i planowe gospodarstwo, broni własności i prawa dziedziczenia, żąda swobody umowy o pracę i prawa koalicji i strajków dla robotników. We wnioskach praktycznych łagodzi nieraz ten swój liberalizm, kierując się zawsze trzeźwym zdrowym rozsądkiem. Wykład skarbowości jest pod wyraźnym wpływem Rau’a, lecz D. dorzuca tu dużo trafnych myśli i poglądów, szczególniej w dziedzinie kredytu publicznego. W szczególności jest zwolennikiem podatków bezpośrednich z dopuszczeniem pośrednich w razie niewystarczalności tamtych, oraz równomierności opodatkowania, opartej na umiarkowanej degresji stawek i na uwzględnieniu minimum egzystencji. — Wykłady ekonomji politycznej D. z r. 1872/73, których część teoretyczna i pewne działy praktycznej zostały wydane w 1935 r., wykazują pewien rozwój jego myśli. Główny zrąb jego wykładu pozostał jednak ten sam, lecz został szczegółowiej rozwinięty. Choć w wykładach tych D. nie wnosi oryginalnych myśli do teorji ekonomiki i wogóle nie zagłębia się zbytnio w jej trudniejsze szczegóły (np. wartość), tok jego myśli jest zwarty i przemyślany, w niektórych zagadnieniach niezmiernie trafny (zajęcia produkcyjne i nieprodukcyjne oraz dobra niematerjalne), rzadko wpadając w sprzeczne z sobą, niezharmoni-zowane twierdzenia. Wykład jego w swym zasadniczym zrębie i tu również opiera się na systemie Rau’a, w szczegółach ulepszając go na podstawie przedewszystkiem Roschera, czasem i innych autorów (Cheva-lier, Cieszkowski, Wołowski, Knies, Ba-stiat, Carey, Wiirth). Naogół wykazuje dużą znajomość literatury niemieckiej, nieco mniejszą francuskiej, angielską zaś zna tylko za pośrednictwem tamtych dwóch. W wyborze poglądów zdradza trafną orjentację, dowodzącą dużej dozy zdrowego rozsądku i umiarkowania, dzięki czemu ustrzegł się wpływu późnego klasycyzmu francuskiego oraz powstającego wówczas historyzmu. System jego jest naogół zbudowany solidnie, odpowiada stanowi współczesnej nauki. Dlatego też D. stanowi łącznik między Skarbkiem a nowoczesną polską ekonomiką, i to łącznik jedyny wraz z późniejszym Bilińskim, bo za taki nie można uznać ani dyletanta Supiń-skiego, ani filozofa raczej społecznego, Cieszkowskiego. — Poza działalnością pedagogiczną, działalność naukowa D. była niewielka. Wydał on tylko drobiazgi: niedokończone „Ziemia i kredyt" (Czasopismo poświęcone prawu etc. II Kraków 1869; Ekonomista, Warszawa i86q), opracowany wraz z W. Kopffem i D. Skarżyńskim „Zarys organizacji władzy administracyjnej dla Galicji" (Kraków 1871), wniesiony jako projekt ustawy do Sejmu, oraz niewielkie „Słowo o zasadach bicia monety M. Kopernika" (Dwa pierwsze posiedzenia Ak. Um. w Krakowie, Kraków 1873).

Od 1880 r. D. zerwał zupełnie z profesurą i pracą naukową, a wykłady ekonomji politycznej objął po nim M. Bochenek, mianowany w r. 1883 profesorem zwyczajnym ekonomji politycznej i skarbowości. Już przedtem od 1870 r. D. zasiadał w Sejmie Krajowym jako poseł, forsując głównie, choć bez skutku, reformę administracji kraju w duchu utworzenia gmin zbiorowych, zniesienia dwutorowości władz rządowych i autonomicznych, odpowiedzialności namiestnika przed sejmem i t. p. W r. 1873 został wybrany posłem do Rady Państwa z ramienia konserwatystów (t. zw. stronnictwa stańczyków) i wziął czynny udział w doszłej wówczas do skutku ugodzie między Kołem Polskiem a rządem cesarskim, mocą której Polacy wzięli udział