Magazyn60701

PŁACE

ciwieństwie do poprzedniej dostatecznie plastyczna — przeważała w Anglji (ale nigdy nie panowała zupełnie) wśród przywódców robotniczych mniej więcej od 1843 do 1880. Była ona oparta na doktrynie liberalizmu ekonomicznego. Doprowadziła ona w wielu zawodach do zawieszenia walki między pracodawcami i robotnikami i do ścisłych porozumień między niemi. Kompromis znalazł wyraz głównie w obopólnem przyjęciu ruchomej skali płac (Sliding Scalę), według której wysokość p. zależna była od cen wytworzonego produktu. Obok antagonizmu, ujawniającego się przy ustalaniu podstawy skali ruchomej, istniało solidarne zainteresowanie obu stron w podniesieniu cen wytwarzanych wspólnie towarów. Jeden z typowych paktów, zawartych między przedsiębiorcami i robotnikami, wyraźnie głosił: „Celem przymierza będzie poprawa cen sprzedażnych i regulacja plac na podstawie tych cen... przez to zapewnienie lepszych zysków przedsiębiorcom i lepszych płac pracownikom". Zasada nieco egoistyczna podaży i popytu była jednak korzystna tylko dla robotników wykwalifikowanych, ujętych w mocne kadry organizacyjne i zasobnych w środki finansowe. Nie dawała ona natomiast dostatecznej obrony i podstawy działania dla słabszych, była także niekorzystna dla wszystkich pracowników w okresach kryzysów. A poza tern ogólne warunki pracy: higjeniczne, czas pracy i t. p. nie mogły być regulowane na tej zasadzie. Powstawało więc stopniowo coraz silniejsze przekonanie o konieczności zapewnienia minimum ogólnych warunków pracy tak dla silnych jak i dla słabych, a raczej przede-wszystkiem dla słabych, które przygotowało grunt dla opinji o potrzebie także minimum p.

Trzecia zasada p. życiowej living wagę, została sformułowana przez Lloyd J o n e s’a w 1874. Przeniknęła ona stopniowo do umysłów znacznej części zorganizowanych robotników w ciągu następnych piętnastu lat, i to tern łatwiej, że zawsze gdzieś w głębi serca tkwiło u nich poczucie, że p. powinny być przynajmniej takie, aby pozwoliły żyć robotnikowi z jego pracy. „Pierwsza rzecz — pisał Lloyd Jones — którą kierownicy związków zawodowych powinni ustalić, jest to minimum, poniżej którego, według ich przekonania, nie można nigdy zejść... Minimum, które zapewnia

293

dostateczne wyżywienie i pewien stopień osobistego i domowego komfortu robotnika; nie nędzna płaca głodowa, lecz p. życiowa". Sprzyjającym czynnikiem przyjęcia zasady living wagę było wzmożenie ruchu zawodowego od 1889 r. wśród niższych katego-ryj robotników, np. dokowych.

W porównaniu do poprzedniej doktryny podaży i popytu, zasada ta nie wymaga polityki ograniczania liczby pracowników, zmniejszania produkcji dla wywołania zwyżki cen, a poza tern usuwa wahania p., wywołane zewnętrznemi czynnikami. Robotnik zyskuje więc pewność i stałość zarobków, o ile oczywiście nie powstanie bezrobocie właśnie na skutek tych sztywnych p. Przedsiębiorca zaś zmuszony jest liczyć się we wszystkich swoich kalkulacjach z pewnem minimum ceny za pracę, jako z pierwiastkiem stałym. On ma ponosić całe ryzyko prowadzenia przedsiębiorstwa, wynikające ze zmiennych konjunktur gospodarczych.

Omawiana tu zasada była również wyraźnie formułowana i w innych krajach. Wspomnę tu najpierw o projekcie ustawy, wniesionym w 1890 do parlan.entu w Queensland przez Sir’a Samuela Grif-f i t h a. Zwłaszcza zaś rozpowszechnia się ona szybko w czasie wojny światowej i bezpośrednio po niej. Gwałtownie rosnąca drożyzna zmusiła do przyjęcia kosztów utrzymania za podstawę do wyznaczania wysokości p. Im szybciej zmieniały się te koszta, tern jawniej i bezwzględniej stawały się regulatorem zarobków robotników. Pociągało to za sobą uznanie mniej lub więcej formalnego prawa do pewnej stopy życiowej i przystosowanie p. raczej do potrzeb, niż do świadczonych usług. W konsekwencji tego dała się zauważyć tendencja do niwelacji zarobków różnych kategoryj pracowników. Zasada dostosowania p. do pewnej stopy życiowej znalazła m. in. wyraz w uchwałach Międzynarodowego Kongresu Związków Zawodowych Chrześcijańskich w 1922. Analogiczne zasady wysunęła Konfederacja Pracowników Umysłowych, założona w Paryżu w 1920: „Płaca minimalna, onarta na potrzebach, winna być ustalana dla wszystkich w ten sposób, aby żaden drobny zarobnik zawodów umysłowych nie był narażony na niemożność utrzymania się ze swej pracy. Płace wyższe przeciwnie, poza skalą zwyżek progresyjnych, według okresów lat zajęcia w tym samym zakładzie,