Magazyn62001

306

PŁACE

Na Górnym Śląsku płacono górnikom 2,03 mk. w 1886 i 4,22 mk. w 1912 (wskaźnik 57 i 118,2). Jeśli wziąć za punkt wyjścia 1880 wzgl. r886 to do 1912 p. nominalne w jednym i drugim okręgu górniczym wzrosły więcej niż dwukrotnie. P. murarzy w Dreźnie wykazują podobną zwyżkę: od 1873 do 1913 około 90%. Uderzające są w Niemczech znaczne wahania p., duży spadek lub wzrost zależnie od konjunktury gospodarczej. — Według obliczeń Tyszki, p. realne w Prusach zmieniały się w sposób następujący: (1900=100), 1875 — 65,5, 1890 — 77,7, 1900 — 100, 1910 — 82,9; w południowych Niemczech, w 1875 — 93.o, w 1909/11 — 99,5.

Po wojnie 1914—18 olbrzymia inflacja w Niemczech utrudnia bardzo obliczenie rzeczywistych zarobków. W każdym razie nie ulega wątpliwości, że p. realne były tam, w okresie zaburzeń pieniężnych, znacznie poniżej poziomu przedwojtnnego. Odnosi się to zwłaszcza do wykwalifikowanych robotników i najemnych pracowników umysłowych. Zmiany p. nominalnych i kosztów utrzymania w Niemczech w okresie od stabilizacji marki do początków wielkiego przesilenia przedstawiają następujące wskaźniki (1913 = 100):

Styczeń roku	Godzinne stawki p. mężczyzn		Tygodniowe stawki p. mężczyzn		Koszty utrzy mania
	wy- kwalifi kowani	niewy- kwalifi kowani	wy kwalifi kowani	niewy kwalifi kowani
1924	88	III	81	99	126
1926	138	166	128	>45	140
1928	U*	187	140	160	i5>
1929	l6l	202	149	172	>53
1930	166	209	153	178	152

P. nominalne począwszy od 1930 zaczynają spadać; p. godzinne robotników (mężczyzn) wykwalifikowanych wynosiły w 193° 102,8 fen., w 1935 — 78,3 fen., p. robotnic wykwalifikowanych wynosiły w tych samych latach: 63,4 fen. i 51,6. Według danych Międzynarodowego Biura Pracy, p. realne jeszcze po 1929 i 1930 nieco wzrastają. Przyjmując rok 1929 za podstawę (= 100), mamy dla robotników wykwalifikowanych wskaźnik w 1931 — 109, w 1933 — 101, a w 1935 — 97. Rzecz charakterystyczna, choć zresztą często spotykana w razie tendencji zniżkowej p., że p. robotników niewykwalifikowanych wykazują większą odporność na ciśnienie ku dołowi: wskaźnik ich wynosił w 1935 — ^io4- W ostatnich latach krzywa p. realnych w Niemczech, jak podaje sprawozdanie Dyrektora M. B. P. za rok 1938, wyraźnie spada. Warto nawiasowo zaznaczyć, że spadek p. realnych jest również zupełnie widoczny we Włoszech, a zwłaszcza uderzający w Japonji. Natomiast p. realne w ostatnich latach zwyżkowały lekko w W. Brytanji, a znacznie w Stanach Zjednoczonych i we Francji.

W Stanach Zjednoczonych Ameryki stawki godzinne p. nominalnych w ciągu ostatniego stulecia uległy naturalnie b. znacznej zwyżce. Stawki te, nie licząc robotników rolnych, (1913 = 100) wynosiły: w 1840 — 33, w 1899 — 70, w 1914 — 102, w 1920 — 234 (maximum); do 1929 utrzymały się prawie na tym samym poziomie, poczem spadły do 184 w 1933. Ruch p. robotników rolnych w okresie powojennym był jednak zupełnie inny. Wskaźnik p. w rolnictwie osiągnął również poziom najwyższy w 1920 mianowicie 230, poczem zaczął szybko spadać do 143 w 1930 i wreszcie doszedł do poziomu katastrofalnego: 79 w 1933. P. realne tygodniowe w kilkunastu najważniejszych gałęziach gospodarstwa, łącznie z robotnikami rolnymi, wzrosły od 1914 do 1926 o 25°/₀-

Płace na ziemiach polskich w XIX i na początku XX stulecia kształtowały się odmiennie w każdem z państw zaborczych. — W b. Kongresówce roczny zarobek w przemyśle włókienniczym wynosił: w 1867 — 69—129 rb, w 1893 — 171,5 rb, w 1897 — 201,5 rb, w 1905 — 239, w 1909 — 292 rb. W 1913 zarobki w przemyśle wełnianym wynosiły 320 rb, bawełnianym 276, a w fabrykach wyrobów lnianych 275 rb. W całym przemyśle roczny zarobek, według różnych danych, zaczerpniętych z prac Daszyńskiej -Golińskiej, Strasburgera i Grabowskiego, przedstawiał się jak następuje: w 1888 — 204 rb, w 1897 — 224 i w 1913 — 303 rb. — Najwyższe zarobki były w gubernji Piotrkowskiej i Warszawskiej, bezporównania niższe w gub. Płockiej, Siedleckiej, Łomżyńskiej. Według danych Załęskiego i Koszutskiego, w 1897 najwyższe zarobki dawały garbarnie: rocznie 405 rb, fabryki opracowujące materjały zwierzęce — 309 rb; najniższe zarobki były w fabrykach wyrobów ze lnu i z iuty — 151