096 6

188 Muszyński (1965), Dachau 1933-1945 (1968, 2 wyd. 1971), Strajki szkolne na Górnym Śląsku (1970), Nauczyciele w społecznym ruchu naukowym (1975).

Muszyński Hcliodor (ur. 6 VI 1931 w Rogowie), pedagog i psycholog społeczny; doktor nauk humanistycznych Uniw. A. Mickiewicza w Poznaniu 1961, habilitacja w Uniw. Warszawskim w 1966; od 1973 profesor uniw. w Poznaniu, 1965-67 wicedyrektor Insi. Pedagogiki w Warszawie, od 1969 dyrektor Inst. Pedagogiki uniw. w Poznaniu, od 1974 redaktor „Życia Szkoły”. Zainteresowania naukowe: problemy psychologiczne wychowania moralnego, teoria wychowania moralnego i społecznego, system i program wychowania moralnego i społecznego, system i program wychowania socjalistycznego, psychologia społeczna, metodologia pedagogiki. System wychowawczy opracowany przez M. i doświadczalnie sprawdzony wprowadzono w latach 1972-74 do szkół polskich. Ważniejsze prace: Kłamstwo dzieci (wespół z H. Malewską, 1962), Wychowanie moralne w zespole (1964), Teoretyczne problemy wychowania moralnego (1965), Podstawy wychowania społeczno-mo-ralnego (1967), Wstęp do metodologii pedagogiki (1971), Ideał i cele tvychowania (1972, 2 wyd. 1974), Zarys teorii wychowania (1976, 2 wyd. 1977).

mutacja [łac. mutatio — zmiana], zmiana dziedziczna zachodząca w żywym organizmie pod wpływem zmiany struktury chromosomów, ich liczby bądź zmiany genów; m. odgrywa ważną rolę w ewolucji organizmów, gł. zaś w ich zmienności.

mutacja głosu, zmiana głosu polegająca na obniżeniu się jego wysokości i zmianie skali u młodzieży w okresie dojrzewania płciowego; u dziewcząt głos obniża się na ogół o 3-4 tony, u chłopców o całą oktawę, a niekiedy i w^rięcej. Przyczyną m.g. jest ^rozrost chrząstek krtaniowych oraz strun głosowych i mięśni krtani, a równocześnie rozrost przestrzeni ponadkrtaniowych.

muzyczne wychowanie -* wychowanie muzyczne.

Mysłakowski Zygmunt Karol (1890-1971), pedagog i pisarz pedagogiczny, wybitny przedstawiciel postępowej myśli pedagogicznej w Polsce. Studia ukończył w Uniw. Jagiellońskim w 1913, tam doktoryzował się w 1917 i habilitował z pedagogiki w 1925; od 1925 zastępca profesora, a od 1927 profesor Uniw. Jagiellońskiego; 1950-56 rektor WSP w Krakowie. Zajmował się zagadnieniami wychowania na tle rozwoju kultury, życia społecznego i państwowego, wychowania rodzinnego, opracował systematyczny kurs pedagogiki ogólnej. W pracy Państwo a wychowanie (1935) rozpatrzył wzajemne stosunki między' wychowaniem narodowym a państwowym, zwracając zarazem uwagę na szczególną potrzebę wychowania państwowego w Polsce, ze względu na konieczność wzmocnienia osłabionego w okresie zaborów poczucia państwowości. Pod koniec życia M. z zamiłowaniem uprawiał eseistykę pedagogiczną. Ważniejsze prace: Funkcja socjalna wychowania i jej stosunek do tzw. celów wychowawczych (1926), Wychowanie państwowe a narodom (1931), Rodzina

nadzór pedagogiczny 189

wiejska jako środowisko wychowawcze (red., 1931), Pedagogika ogólna (1935), Państwo a wychowanie (1935), Totalizm czy kultura (1938), Wprowadzenie do teorii nauczania (red., 1961), Kształcenie i doświadczenie (1961), Wychowanie człowieka w zmiennej społeczności (1964), O kulturze współżycia (1969), Proces kształcenia i jego wyznaczniki (1970), Pisma wybrane (1971).

myślenie: 1) W najogólniejszym znaczeniu: czynność poznawania ogólnych i istotnych cech rzeczy i zjawisk oraz stosunków między różnymi elementami rzeczywistości. Te cechy i stosunki nic są dane bezpośrednio w obiektach doświadczenia, dopiero dzięki m. następuje ich oderwanie (abstrahowanie) i uogólnienie. Ponieważ na ogół m. pojawia się wówczas, gdy człowiek znajduje się w sytuacji nowej i nic zna gotowego sposobu jej rozwikłania, stąd często utożsamia się je z rozwiązywaniem problemów. Mogą to być problemy o przewadze trudności praktycznych bądź teoretycznych. Niekiedy rozumie się również m. jako przepływ potoku świadomości, a w nim różnych wyobrażeń i sądów. Zależnie od udziału i dominacji elementów zmysłowych i abstrakcji czy od stopnia samodzielności rozróżnia się m. praktyczne (w postaci m. konkretnego i obrazowo-ruchowego) i m. teoretyczne (m. abstrakcyjne), m. intuicyjne (-• intuicja) i m. racjonalne (dyskursywne), wreszcie m. odtwórcze (reproduktywne) i tw'órczc (produktywne). Każda z tych odmian jest ściśle związana z mową i działaniem. 2) W znaczeniu ścisłym czynność przetwarzania -* informacji, ich wyboru i wytwarzania.

myślenie dyskursywne -* dyskursywne myślenie.

myślenie dywcrgencyjnc [fr. dwergence — rozbieżność], rodzaj -* myślenia funkcjonującego w tych -♦ sytuacjach problemowy ch, w których liczba możliwych rozwiązań nic jest ograniczona. Sytuacje takie są charakterystyczne dla twórczości artystycznej i technicznej, w szkole zaś pojawiają się gł. w nauczaniu języka i literatury, plastyki i muzyki oraz przedmiotów technicznych i zawodowych.

myślenie konwergencyjnc [fr. corwergence — zbieżność], rodzaj myślenia, które pojawia się w -♦ sytuacjach problemowych o jednym możliwym rozwiązaniu. M.k. stosuje się w badaniach naukowych, gdzie rozwiązanie problemu jest równoznaczne z wykryciem takiego a nie innego prawa naukowego lub takićj a nie innej prawidłowości. W szkole znajduje szerokie zastosowanie szczególnie w przedmiotach przyrodniczych.

nadzór pedagogiczny, sprawowanie opieki i kontroli przez przedstawicieli władz oświatowych (dyrektorów szkół i innych placówek oświatowo-wychowawczych, inspektorów, kurato-

rów, wizytatorów kuratoryjnych i ministerialnych itd.) nad działalnością pedagogiczną, organizacyjną i gospodarczą szkół oraz innych placówek wycho-