Magazyn6H101

463

POLSKA

ruchowi. Zgodnie z opinją publiczną ogłoszono 20. III. amnestję dla przestępców politycznych. Komisarz rządowy hrabia Deym nie protestował przeciw zawiązaniu Komitetu Narodowego. Komitet Narodowy krakowski ukonstytuował się ostatecznie 6. IV. i pierwszą jego czynnością było nawiązanie ścisłego kontaktu z Komitetem Narodowym w Poznaniu, a Radą Narodową we Lwowie, w celu uzgodnienia działalności z tamtej-szemi władzami rewolucyjnemi. Godność prezesa Komitetu Krakowskiego powierzono Józefowi Krzyżanowskiemu, faktycznie jednak kierownictwo spoczywało w rękach Wiktora Heltmana, Józefa Wysockiego, Leona Zienkiewicza i Franciszka Bobińskiego. Organizowaniem siły zbrojnej narodowej zajął się specjalny Komitet Wojskowy, na którego czele stanął Józef Wysocki. Podnieceni przez bardziej radykalne żywioły i oburzeni postępowaniem Austrjaków, Krakowianie wznieśli na ulicach barykady i chwycili za broń. Rozpoczęły się walki uliczne z wojskiem. Przez kilka godzin trwał zawzięty bój. Aby nie demoralizować żołnierzy, dowództwo austrjackie wycofało armję poza mury miasta i zarządziło bombardowanie. Kraków znalazł się w beznadziejnej sytuacji. Wobec tego Komitet Narodowy upoważnił Adama Potockiego, komendanta gwardji, do nawiązania rokowań z Austrjakami. Wynik rokowań był fatalny — Potocki podpisał kapitulację na niesłychanie przykrych warunkach. Komitet Narodowy krakowski został rozwiązany, gwardja narodowa rozbrojona, miasto zobowiązało się w przeciągu trzech dni usunąć emigrantów i wypłacić odszkodowanie. Rządy w Krakowie objął generał Schlick.

We Lwowie akcja rewolucyjna rozpoczęła się 18. III. Tworzy się legjon akademicki, jako kadra wojska polskiego, oraz gwardja narodowa. Kierownictwo ruchu wolnościowego ujęła w swe ręce świeżo uformowana Rada Narodowa, która niezwłocznie przystąpiła do organizowania rad prowincjonalnych i uzgodniła swą działalność z polskiemi władzami rewolucyjnemi w Krakowie i Poznaniu. W skład Rady Narodowej weszli wszyscy lwowscy działacze demokratyczni, a wśród nich tacy wybitni rzecznicy radykalizmu, jak: Smolka, Szajnocha, Bielowski, Dzierzgowski, Dobrzański, Kulczycki.

18. III. wystosowali lwowianie do cesa rza memorjał, w którym żądali nadania swobód konstytucyjnych i zapewnienia narodowych wolności. Misję przedłożenia memo-rjału na dworze wiedeńskim powierzono specjalnej delegacji z Jerzym Lubomirskim na czele. Do delegacji tej przyłączyła się analogiczna delegacja krakowska pod przewodnictwem Stanisława Jabłonowskiego. Rząd austrjacki mamił delegację mętnemi obietnicami, wskazywał na możliwość wojny z Rosją, a w gruncie rzeczy grał tylko na zwłokę. Chcąc dać dowód swego liberalizmu, zwołał cesarz w maju sejm austrjacki. W skład jego weszło wielu członków delegacji polskiej i wkrótce dało dowody swej wybitnej aktywności. Franciszek Smolka został wybrany vice-prezydentem sejmu, aby następnie uzyskać godność prezydenta. Po zdobyciu Wiednia, którego obroną kierował gen. Józef Bem, przez gen. Windischgratza, sejm przeniósł się do Kromieryża na Morawach, gdzie odbyły się jego ostatnie posiedzenia. Dalsze wypadki położyły kres wszelkim konstytucyjnym dążeniom — sejm austrjacki został rozwiązany.

Jednym z autorów koncepcji podziału Galicji na dwie odrębne prowincje narodowościowe był hrabia Stadion. Ten klasyczny przedstawiciel zaborczości austrjackiej, jako prezes Gubernjum Lwowskiego, genjalnie realizował habsburską zasadę dizride et itn-pera. Przedewszystkiem starał się on spowodować rozłam u steru polityki narodowej i dlatego, jako przeciwwagę dla radykalnej Rady Narodowej utworzył radę przyboczną, t. zw. Beirath, do której powołał żywioły konserwatywne. Aby pogłębić nienawiść chłopów ku szlachcie i pozyskać ich dla dy-nastji, a zniechęcić do rewolucji, ogłosił Stadion, że cesarz znosi pańszczyznę. Największym jednak sukcesem polityki Stadiona, a zarazem najtragiczniejszą w skutkach klęską dla ludności zaboru austrjackiego, było wywołanie konfliktu polsko-ruskiego, na którego gruncie wykwitła przedewszystkiem idea podziału Galicji.

Godnym współpracownikiem hrabiego Stadiona był generał Wilhelm von Hammer-stein. Owocem stosowanych przez niego metod były rozruchy, jakie wybuchły we Lwowie. 2. XI. ustawiono na ulicach barykady. Po krótkiej walce Austrjacy wycofali się z miasta i przystąpili do bombardowa-