FizykaII12301

118

prętów elastycznych. Lecz można także innym jeszcze sposobem, mianowicie przez uderzenia, powtarzające się bardzo prędko, wywoływać dźwięki. Tak np dźwięk powstaje, gdy się kartę lub giętką sprężynę do zębatego koła tak przybliży, iż każdy ząb o nią przy prędkiem kręceniu się jego około swojćj osi uderzyć musi; tudzież gdy strumień gazu lub jakićj cieczy uderza

0    kręcącą się tarczę, która ma dziurki w regularnych odstępach ua wskroś porobione. Płyn to przechodzi przez taki otworek to znowu bywa wstrzymany przez miejsce, leżące pomiędzy dwoma otworkami, a takie regularne następstwo,'uderzeń sprawia pewny dźwięk. Słyszymy także pewny rodzaj dźwięku, jeśli jakie ciało kręci się ©koło osi, która nie przechodzi przez: środek masy jego, zatem na przemian to większy, to mniejszy jego kawałek na tćj samćj stronie osi obrotu znajduje się, i wskutek tego sprawia regularne jej szarpanie, które ucho nasze słyszy. Nareszcie, gdy dmuchając przez część piszczałki, służącą do zadęcia, szybki prąd powietrza płynie przez przewód tejże, wtedy łamie się on o górną wargę i w części uchodzi w powietrze atmosferyczne, w części zas wchodzi do piszczałki

1    zgęszcza tamże najprzód warstwę powietrza, najbliższą wargi, która dla zwiększonej prężności wskutek tego nacisku nie dozwala dopóty nowego przypływu powietrza do piszczałki, dopóki to zgęszczenie nie zostanie przeniesione na dalsze warstwy powietrza w tćj piszczałce. Ztąd powstają wstrząśnienia, które udzielając się powietrzu w rurce, wprawiają je w drganie i wywołują dźwięk.

Możemy przeto powiedzieć ogólnie, że przyczyną dźwięków są wstrząśnienia w ciałach elastyczynych, regularnie powtarza-ue. Atoli ten właściwy ruch, odbywający się dość spiesznie w ciele sprężystem, uazwanern ciałem dźwięcznem, nie jest jedynym warunkiem istnienia dźwięków. Do tego potrzeba jeszcze koniecznie przewodzenia go od ciała dźwięcznego do naszego ucha za pomocą ciał sprężystych, czyli tak zwanych przewodników dźwięku, które muszą je łączyć ze zdrowemi nerwami słuchu bez przerwy, aby odpowiedni nerw mózgu poczuł owe drgania, w które go przewodnik dźwięku wprawia.

Przekonywają nas o tem rozliczne zjawiska. Najlepsze ciała dźwięczne, jak dzwony, stalowe pręty, blachy, napięte stró-