FizykaII14501

140

N

tonów czyli przez iloraz —,. Jeżeli ten iloraz jest = /, mamy

doskonałą jednotonność; jeżeli zaś różni się. od jedności, nazywamy go w muzyce przestankiem. Przestanek pomiędzy dwoma tonami jest to więc liczba, wskazująca, o ile jeden ton jest wzniesiony nad drugi. Przestanki nót kolejnych w zwyczajnej gamie diatonicznej, otrzymane z podzielenia względnej liczby drgań jakiejkolwiek noty wyższej przez względną liczbę drgań noty bezpośrednio niższej, przyjąwszy liczbę drgań tonu zasadniczego gamy za 1, są następujące: D: C— ⁹/₈, E:D = ¹⁰/₉,

%,    0:'H=iy ₁₅.

Wszystkie te przestanki dadzą się zatem widocznie sprowadzić do trzech, mianowicie do ułamków ⁹/_s, ¹⁰/₉, ^16/13. Pienvszy, największy, nazywa się tonem major, drugi tonem minor, a trzeci najmniejszy półtonem major. Przestanek pomiędzy tonem major i tonem minor, ¹⁰/₉: ⁹/_s = ⁸⁰/_fil, zowie się w muzyce przecinkiem Pifagoresa. Jest to najmniejszy przestanek i trzeba bardzo wprawnego ucha do jego rozpoznania.

Dźwięki gamy, zgadzające się z tonem zasadniczym, odpo

/'• R 16/    /< • R 9/ A ■ n-

¹ • ^Lj— /isj er . i — _/s, A . u — wiadają podziałowi strony na 2, 3, 4 i 5 równych części. Lecz także przy podziale jej na 6 równych części powstaje ton zgodny z tonem zasadniczym, który małą tercyą nazwano. Jemu odpowiada ułamek % Położywszy tę małą tercyę w powyższej gamie zamiast tercyi tamże, zowiącej się tercyą major, otrzymujemy muzyczną skalę czyli gamę mol w przeciwstawieniu z gammą dur, w której stoi tercya major. Ta nastraja umysł poniekąd do wesołości, tamta zaś do tęsknoty. Przestanek pomiędzy tercyą major a tercyą minor jest ^f,/₄:⁶/₃ = ^S5/_S4 i zowie się półtonem minor. Do bywając tedy razem dwa tony, których liczby drgania mają się tak do siebie, jak dwie liczby naturalnego szeregu liczb 1, 2, 3, 4, 5 6, otrzymujemy zawsze zgodność dwndźwięku czyli akordu, która jest doskonała pomiędzy tonami odnoszącemi się do stosunku liczb 1, 2, 3, a mniej doskonała, pomiędzy resztą tonów, odnoszących się do stosunków więcej złożonych. Także dwa tony, jednocześnie dobyte ze swoim tonem zasadniczym, mogą dać zupełną zgodności sprawić w uclm najmilsze wrażenie, jeśli ich liczby drgania są do siebie w prostym stosunku, zatem nietylko obydwa zgadzają się ze sobą, ale