FizykaII18001

174

i przenosi ten swój ruch- kolejno na warstwy coraz wyżej leżące, lecz najprzód tylko cząsteczki powietrza najbliższe wargi, wskutek prądu powietrza do góry pędzone, w drganie przechodzą, a dopiero później odleglejsze, to samo czynią, tudzież że piszczałka na dolnym końcu swoim‘nie całkiem, lecz tylko częściowo jest otwarta, wskutek czego na jej dnie powstają częściowe odbicia, które sprawiają, że pierwszy węzeł drgania nie zupełnie o y₄ cz. długości fali oddalony jest od szpary wargowej. Przy teorycznem dochodzeniu wysokości tonu dla ułatwienia wywodów i tak zawiłych, robi się właśnie powyższe przypuszczenia. Liskovius ^x), Wertheim ^{1 2}), Hopkins ³) i Dulong ⁴) dochodzili tej różnicy; sposoby i wyniki ich badań są w streszczeniu wyłożone w tomie dodatkowym. Ponieważ kształt i wielkość otworu wargowego, ma wpływ na wysokość tonu, więc używa się go u piszczałek organowych do zupełnego ich nastrojenia, jeśli już są blizkie wydawania prawdziwych tonów. W tym celu po bokach otworu wargowego znajdują się dwie posuwki, które dozwalają ten otwór trochę zwężać lub rozszerzać i tym sposobem wysokość tonu nieco zmieniać.

Tony piszczałki otwartej różnią się od tonów zamkniętej, która ma z nią równą długość. Ton zasadniczy otwartej piszczałki jest zawsze wyższą oktawą tonu zasadniczego równej piszczałki zamkniętej, a liczba drgań tego tonu jest równa

V

Prócz tego tonu można z niej jeszcze wydobyć wszystkie tony, odpowiadające wzorowi

V

N — n. --■>

zatem oznaczywszy toń zasadniczy głoską 6', tony C c g c_L e_x g₁ '    1 2 3 4    5    6

1

*) Liskorius Poggend. Annal., Tom 58 i 60.

2

)    Wertlieim, Annal. de cliim. et de plrys. III ser. T. 23. Fogg. Annal. T. 77.

3

)    Hopkins. Poggend. Annal. T. 44.

4

)    Dulong. Annal. de cliim. et de plrys. T. 41. Poggend. Ann. T. 16.