page0059

DEFINICYA ARYSTOTELESA. 53

skiemi. Otóż filozofia może się chlubić, że łączy w sobie tę korzyść podwójną, bo za zgoda całego rodzaju ludzkiego Bóg jest przyczyną i zasadą wszech rzeczy, On też jeden jest w stanie posiadać taką wiedze lub przynajmniej powinienby ją posiadać w nieskończenie wyższym stopniu niż ktokolwiek z nas potrafi kiedyś dostąpić. Tak więc wszystkie inne nauki mogą być potrzebniejsze od filozofii, ale niemasz ani jednej, któraby była od nićj wyższą.¹)

Będzie więc według Arystotelesa filozofia wiedzą ostatnich przyczyn i zasad, a z tćm orzeczeniem dobrze się zgadza dawniejsza definicya, że filozofia jest wiedzą bytu o ile jest bytem (to ov 3v) bo, jak tłumaczy autor, ²) żeby mieć wiedzę, należy wznieść się do znajomości przyczyny pierwszćj, bo nigdy o żadnym przedmiocie nie możymy powiedzieć, że go znamy dobrze, dopóki nie znamy jego przyczyny pierwszćj. Tym sposobem filozofia grecka w ciągu swego rozwoju doszła do pełnej i jasnćj definicyi treści swojćj i metody — treścią jćj będzie byt, nie szczególny lecz ogólny, t. j. rodzaje wszech rzeczy, jak mówi Platon, lub byt o de jest bytem, jak Arystoteles. Metodą zaś będzie, wznoszenie się do przyczyn najwyższych t. j. powiązanie każdego rodzaju bytu z całością świata i z Bogiem samym. Pogląd Arystotelesa na istotę filozofii utrzymał się do naszych czasów. Jeżeli w średnich wiekach nazywano filozofią cognitio rerum per causas altissimas lub secundum suprema principia, to definicya ta w gruncie nie różni się od Arystotelesowćj ani my dzisiaj innćj nie używamy. Ta tylko zaszła zmiana w filozofii chrze-ściańskićj, że definicya Arystotelesa cokolwiek zwężono, ażeby ją odróżnić od teologii objawionćj, która także jest wiedzą za pomocą przyczyn najwyższych. Ażeby uwydatnić tę różnicę, dodaje się zwykle, że filozofia za pomocą światła przyrodzonego spełnia zadanie tak szczytne, teologia zaś posługuje się światłem nadprzyrodzonem, który to wyraz tutaj nie oznacza poszczególnych łask, dawanych duszom pojedynczym, lecz Objawienie Chrystusowe, pisane i niepisane, głoszone przez nauczycielstwo Kościoła nieomylnego.

Na definicyi Arystotelesa kończy się właściwa histo-rya wyrazu i pojęcia filozofii. Późniejsze szkoły greckie żadnćj nowćj definicyi nie utworzyły, lecz albo trzymały się Arystotelesowćj albo do przedarystotelesowćj ogólniejszćj wracały. Jeżeli Cy-

^J) Piękny ten i głęboki ustęp w Metaf.: Ks. I. rozd. 2. pod koniec. ^!) Tamże I. 3.

http://rcin.org.pl