page0071

ślinnemi lub zmysłowemi. Dusza rozumna posiada coś po nadto, co daje; daje ciału cielesność w sposób tak dobry, a może i lepszy, niżby to uczyniła forma ze świata mineralnego ; daje mu życie roślinne w sposób tak dobry, a nawet lepszy, niżby to uczynił pierwiastek życia roślinnego ; daje mu w końcu władzę czucia, jakby to uczyniła dusza zwierzęca; ale te dary nie wyczerpują jej i nie podporządkowują jej ciału, które wzbogaciła.

Pisarze scholastyczni zamknęli to działanie duszy w zwięzłej formułce: „Anima formaliter rationalis est eminenter corporea, vegetativa et sensitiva.^u

Ależ, powie ktoś — pocóż tego połączenia duszy z ciałem? Przypuściwszy, że dusza nic nie traci, łącząc się z ciałem, cóż może zyskać?

Odpowiadamy: że dusza zyskuje warunki istnienia, jak najlepiej zastosowane do rozwoju swych zdolności.

Błędem jest wyobrażenie sobie duszy ludzkiej jako czystego ducha, pozostającego w bezpośredniej styczności ze światem umysłowym, rozwijającego się tam podług upodobania, jako w środowisku naturalnem. Spirytualizm Kartę -zyusza i pokrewnych mu myślicieli wypaczył nasze pojęcia pod tym względem: myśl w rzeczy samej nie ma za przedmiot bezpośredni tego, co duchowe, lecz to, co jest abstrakcyjne, — to, co może uchwycić w sposób duchowy, to musi wziąć z tego, co jest zmysłowe; stąd po-

http://rcin.org.pl