page0089

75

zdrowia na całe życie. Siła pewnego organu ma swoją oznaczoną miarę, jeżeli ta przekroczoną zostanie, następuje osłabienie. Ale też i w pracy pojedynczych organów musi zachodzić zmiana; gdyż przy bardzo wielkiej pracy pewnego organu ściąga się do niego siła całego organizmu; inne organa nie powinny wtenczas doznawać żadnego natężenia. Osobliwsze zatrudnienie systemu nerwowego po jedzeniu, jak wzruszenie umysłu, studyum i t. p. - jest zatem niezdrowem. Zresztą już sama natura opiera się takiemu przymusowi; gdyż »Plenus center non studet libenter*.

a) Czynność, która w szkole i w życiu zawodowem przedstawia się jako do celu prowadząca praca, jest potrzebą ludzkiej natury; bez niej nie mógłby się cielesny organizm rozwijać odpowiednio do swego przeznaczenia. Ona użycza ciału siły, tęgości, dzielności i wytrzymałości na wszelkie ujemne wpływy. Praca ma także wysokie społeczne znaczenie: jest warunkiem materyalnego i duchowego dobra rodziny, państwa i kościoła. Wychowawca winien się starać o to, ażeby ona była:

a)    uporządkowaną: ścisły porządek dnia jest znakomitym środkiem do utrzymania zdrowia;

ji) stosowną do wykształcenia ciała i ducha, przeto trzeba przestrzegać zmiany między natężającą a łatwą, cielesną a umysłową pracą;

y) odpowiednią do wieku, płci, przystosowaną do cielesnych i umysłowych sił dziecka i

3) z rozsądkiem wykonaną. Człowiek nie ma być maszyną, lecz powinien wszystkie swoje czynności z namysłem wykonywać, tak, ażeby ręka i noga okazywały się zawsze jako sługi ducha.

b)    Wypoczynek uskutecznia się bądź przez wytchnienie (rekreacyę), bądź przez sen.

a) Wytchnienie po wytężającej tak cielesnej jak i duchowej pracy jest konieczne. Co się tyczy tej ostatniej powiada już Jan Heurenus w roku 1394 (w swojem dziele o chorobach głowy). »Skutek studyów zawisł od czasu, jaki się przeznacza na wy tchnienie«. Lecz to nie polega na próżnowaniu, gdyż to jest niemoralnem i początkiem wszystkich występków, lecz jest ono: 1) lekką i stosowną pracą w ogro-

http://rcin.org.pl