page0089

Owad y. 59

I. GROMADA.

Owady (Insecta s. Hexapoda).

Ryc. 32. Głowa muchy z siatkowatemi oczami («), znacznie powiększona.

Członkonogi tchawkodyszne, 0 ciele złożonem z 3 wyraźnie oddzielonych części (głowy, tułowia i odwłoka); na głowie 1 para rożków, para wielkich oczu siatkowanych i 3 pary przysadek gębowych; na tułowiu 3 pary nóg i zwykle jeszcze 2 pary skrzydeł; odwłok bez członkowatych przysadek.

W ciele owadów odróżniamy zawsze 3 wyraźnie odgraniczone części: głowę,

Ryc. 31. Części ciała chrabąszcza, a—głowa, b— przednia obrączka tułowia, c—środkowa, d— tylna, e—skrzydło, /—odwłok, ^-skrzydło sfał-do^vane podczas spoczynku, h—pokrywy skrzydłowe, i—rożki.

tułów i odwłok. Głowa składa się z 4 zlanych obrączek, ma 1 parę rożków i 3 pary przysadek gębowych: I para (żuwaczki) bez bocznych wyrostków stawowatych; II szczęki cz. żu* chwy i III warga dolna ze stawowatemi głaszczkami zboku; przysadki te są rozmaicie zbudowane u różnych owadów i służą do żucia lub ssania. Tułów składa się z 3 obrączek (przed* tułowie, śródtułowie i zatuło-wie), zrosłych ze sobą, tylko przedtu* łowię u niektórych owadów (np. chrząszcze) bywa wolne i połączone rucho mo ze śródtułowiem.

Na każdej obrączce tułowia znajduje się na brzusznej stronie po parze nóg, z których każda (ryc. 37 na str. 68) składa się z 5 części: biodra, krę-tarza, uda, piszczeli i pody-mu czyli stopy, złożonej z kilku członków i zakończonej 2 pazurkami. Na grzbietowej stronie śródtułowia i za-tułowia osadzone są zwykle 2 pary skrzydeł; na śródtułowiu między nasadą skrzydeł I pary wystaje trójkątna tarczka. Odwłok składa się z 10 obrączek, z których zresztą wyraźnych bywa zwykle tylko 8; przysadek stawowatych na odwłoku nie bywa nigdy, ale na końcu znajdują się nieraz nieczłon-kowane szczecinki, obcęgi, pokładełka do jajek, żądła it p.

Z narządów zmysłów zasługują na uwagę oczy, które w liczbie 2 znajdują się po bokach głowy, są bardzo duże i okryte przezroczystą warstwą chi-tynową, podzieloną siatkowato na liczne płaszczyzny (oczy siatkowate ryc.

32). Oprócz nich mogą znajdować się małe, niesiatkowate oczy pojedyńcze cz. przyoczka, właściwe zwłaszcza larwom. Narządy słuchu znajdują się prawdopodobnie u bardzo wielu owadów, ale odkryto je dotychczas tylko u niektórych. Z organów wewnętrznych na szczególną uwagę zasługują tchawki czyli dychaw-ki, tworzące system rurek, rozgałęziających się po całem ciele (ryc. 33)

*