page0031

Węże: PuStozębne. 13

Węże: PuStozębne. 13

Ryc. 7. Szkielet głowowy pytona: a — kość międzyszczękowa z zębami, b—szczęka górna, c—zęby na podniebieniu.

Ryc. 8. Przyrząd jadowy węża jadowitego: a — zęby jadowe, b—gruczoł jadowy, c — gruczoły ślinowe, d — mięsień skroniowy, e—nozdrza.

dowie paszcza wężów może się ogromnie rozszerzać, co ułatwia im połykanie stosunkowo dużych zwierząt.

Zęby podobnie jak u jaszczurek nie są osadzone w zę-bodołach, lecz przyrośnięte do kości, znajdują się przy-tem tak samo nie tylko na kościach szczękowych, ale jeszcze na podnie-biennych i innych (ryc. 7), są one ha-czyste i zagięte do tyłu, a służą wyłącznie do przytrzymywania zdobyczy. Oprócz takich zwykłych zębów niektóre węże posiadają jeszcze zęby jadowe (ryc. 8), większe od innych, opatrzone brózdą podłużną albo kanałem wewnątrz z otworkiem na wierzchołku. Zęby jadowe

znajdują się tyl-ę b    d    ko w górnych

szczękach (po jednym z każdej strony) na samym przodzie; zostająone wpo-łączeniu z gruczołem jadowym i jad z niego przez kanał w zębie lub bróz-dę wlewa się do ranki, zadanej ukąszeniem węża. Zęby przedziurawione są zawsze jadowite, brózdowane przeważnie.

Język długi, wysuwalny, na końcu głęboko rozdwojony, służy wyłącznie za organ dotyku.

Oczy bez powiek ruchomych, zakryte stałą, przezroczystą błoną (sztywny wzrok); uszy o budowie uproszczonej.

Pokarm wężów stanowią żywe zwierzęta; niektóre jadają jaja, bardzo nieliczne gatunki—owoce. Jedne węże zabijają zdobycz jadem, inne duszą i gniotą splotami ciała. Wszystkie zaś połykają ją w całości, nie kawałkując jej wcale, lecz obficie zwilżając śliną i wciągając przy pomocy haczystych zębów w rozszerzalną paszczę i przełyk. Najadłszy się, wpadają w odrętwienie i mogą obchodzić się bez pożywienia całe tygodnie, a nawet miesiące.

Węże naogół należą do zwierząt lądowych; niektóre wchodzą do wody i pływają bardzo zręcznie, są też gatunki morskie, stale przebywające w wodzie. Przeważnie składają jaja z miękką skorupą; niektóre są jajożyworodne.

Pożytek z wężów jest przeważnie mały: niektóre dostarczają skóry na wyroby lub jadalnego mięsa, inne tępią szkodliwe zwierzęta. Węże jadowite są bardzo szkodliwe z powodu bezpośredniego niebezpieczeństwa dla ludzi. Poznano okrągło 1500 gatunków wężów; z nich u nas tylko 7. Dzielimy węże (na podstawie budowy zębów) na 4 podrzędy, z których 3 pierwsze posiadają typową rozszerzalną paszczę wężów, a czwarty ma paszczę nierozszerzal-ną jak u jaszczurek.

A. SZEROKOPASZCZE (EURYSTOMATA).

Z typową rozszerzalną paszczą wężów.

1 Podrząd. Pustozębne (Solenoglyplia).

2 zęby jadowe w górnych szczękach z kanałem wewnątrz; zwykłych pełnych zębów niema wcałe w górnych szczękach, znajduje się jedynie obok każdego zęba jadowego po parę zapasowych, które rozwijają się dopiero wtedy, gdy tamten ulegnie złamaniu. Odpowiednio do małej liczby zębów górne szczęki są bardzo krótkie. W dolnej szczęce i na kościach podniebiennych zwykłe haczyste zęby. Głowa szeroka w tyle, wyraźnie odcinająca się od tułowia; ogon krótki.