page0014

4

WIADOMOŚCI WSTĘPNE

1897) de Morgan i Scheil odkopali i zbadali Suzę, starożytną stolicę Elamu.

Czem kamień z Rosetty dla egiptologji, tem stał się dla asyrjologji pomnik, wykuty na stromej, wysokiej skale (ryc. 1), jaki sobie wystawił perski Darjusz w Behistun (dawnem Bagistane), na granicy Medji. Przedstawia on Darjusza (ryc. 2), a u stóp jego Pseudosmerdysa (Gaumatę). Dziewięciu innych buntowniczych książąt, z powrozami u szyi, stoi przed perskim królem królów. W górze unosi się Ahuramazda, a obszerne napisy w trzech językach (staroperskim,

suzyjskim [= elamickim] i ba-

■\ «nr<mK* KTiiK- \ HE bilońsko-asyryjskim) opowiadają o wypadkach, które zaszły; — każdy, niestety, od-rębnem pismem klinowem. Naprzód powiodło się od-cyfrować tekst i pismo staroperskie, znane również z napisów królów Achemenidów w Persepolis (Tabl. I). Niemiec Grotefend (w r. 1802) wskazał tu częściowo drogę, a właściwej pracy podjęli się E. Burnouf i Lassen (1836) a przedewszystkiem genjalny oficer H. Ra-wlinson (1847). Odczytanie tekstu perskiego pozwoliło także odcyfrować

0    wiele trudniejsze teksty suzyjskie i babilońskie. Odkrycie pisma babilońskiego dało wreszcie upragniony klucz do odcyfrowania ogromnej ilości napisów, znalezionych na budowlach Nebukadnezara i Naboneda, a także na ścianach pałaców w Niniwie i innych miastach Asyrji. Odczytanie pisma ba-bilońsko-asyryjskiego powiodło się (od r. 1849) wspólnym usiłowaniom H. Raw-linsona, F. de Saucy’ego, H. Hincks*a i J. Opperta. Dalsze niezmordowane badania i wykopaliska wykazały, że pismo klinowe babilońsko-asyryjskie zawdzięcza swe pochodzenie obrazowemu pismu Sumerów, jakiem były spisane najstarsze dokumenty, odkryte w Sine^car. Na nich opierając się genjalny Francuz F. Thureau-Dangin zdołał pierwszy założyć prawdziwie naukowe podwaliny pod t. z. śumerologję.

2. BIBLJOTEKI Z NIPPUR I Z NINIWY. Wielką zdobyczą było odnalezienie całej bibljoteki królewskiej, składającej się przeszło z 22000 tabliczek

1    fragmentów, w pałacu Aśśurbanipala wNiniwe. Jakby przeczuwając bliski upadek swego państwa, polecił ten władca skopjować najważniejsze dokumenty religijne, zebrane z najstarszych świątyń swego królestwa. Świeżo (r. 1900) odkopano drugą, znacznie starszą, bibljotekę starobabilońską w Nippur (Nif-fer) z XXV w. przed Chr., która świadczy o rozwiniętym ruchu umysłowym

T<t <• m^r<m

Chszajarsza

Kserkses

T-r 3Tf=

zarkn

ki

\

:<m-W \

«nr<mf<-r<rnK-

chszajathija

król

«n«wl<- KlłSK-

chsznjathija    wa-

król    wid-

«nr<m K* W ytK- w

c/tsiąjathian* kró*

\

fy m 3H< ~fr <-<<rr T<

&ar( a \jawah uz Dar i Mg*o

\

«rr r< m t<- kt H i<^ł

cluzajathija■ krO-

<-<K- tty \ n <ttJ?- V «ff nr "TtI-<tt T< ttK* \

/yn    im tra    Hachu mani uzija

li i    *;/ir    AćhemeniĄ

Tabl. I. Napis staroperski Achemenidów (Kserksesa)

http://rcin.org.pl