page0018

8 WIADOMOŚCI WSTĘPNE

Ale i ta polifonja nie stanowi jeszcze największej trudności w odcy-frowaniu pisma klinowego. Prawdziwe zamięszanie powstaje dopiero skutek równoczesnego zastosowania obydwóch wartości (obrazowych i zgłoskowych) w pisaniu tego samego wyrazu. Tak np. wyraz Nabuchodonozor (Nebukad-nezar) można było pisać zgłoskowo: 1) Nabu-kudurri-usur, lub obrazowo (ideograficznie) znakami, które w głosowem brzmieniu wyrażały: 2) AN-PA-SA-DU-SIS, albo wreszcie kombinacyjnie: 3) AN-PA-k u - d u - u r-SIS, albo 4) N a - b u -SA-DU- u-su-ur. Dla objaśnienia dodaję, że w drugim i trzecim sposobie pisania AN jest tak zwanym orzecznikiem (determinaty-wem), którego się nie wymawia, ale który orzeka, że następny znak PA należy brać obrazowo (ideograficznie) i czytać N a b u; ideogramy SA-DU, wzięte razem, wyrażają pojęcie korony (granicy), która po babilońsku zowie się ku-durru. Wreszcie ostatni znak SIS miał ideograficzne znaczenie: „zbaw“, „ochraniaj", po babil. u sur. Całe zaś imię Nabuchodonozor jest teoforyczne i oznacza : „(Bożku) Nabu ochraniaj mą granicę (koronę)".

By w tym zawisłym systemie jako tako się zorjentować używali Babiloń-czycy osobnych znaków, tak zw. orzeczników (determinatywów), głównie

+ ji = 5^amj! (słonce) + mu.=jumu, (dzienł)

aJ

ĄV

a! + du = fodu (jutrzenka)

Tabl. IV. Uzupełnienia fonetyczne pisma obrazowego

przed imionami bogów, pojęciami mężczyzn, kobiet, krajów, zwierząt, ptaków i t. p. Nadto, jeśli jeden i ten sam ideogram miał oznaczać różne pojęcia, dodawano na końcu t. zw. uzupełnienie fonetyczne, czyli znaki głosowe odnośnego znaczenia. Np. (zob. tabl. IV) tenże znak obrazowy słońca z przydaną końcówką zgłoskową s i czytał się śamsi (słońce), z dodatkiem mu czytał się jumu (dzień), z dodatkiem du czytał się sadu (jutrzenka) i t. p.

Mimo najwytrwalszych i wprost genjal-nych prac nie byłoby rzeczą możliwą poznać i gruntownie zgłębić zawiłe kombinacje pisma klinowego i języka babilońsko-śumeryjskiego, gdyby szczęśliwe odkrycie nie było się przyczyniło do ich wyjaśnienia. Oto bibljoteka Aśśurbanipala, znaleziona w Niniwe, zawierała gramatyki, słowniki a nade wszystko t. zw. sy 11 ab ary (elementarze) z zestawioną w kolumny wartością ideograficzną i zgłoskową poszczególnych znaków klinowych. Sztuka bowiem czytania pisma klinowego nie była łatwą, nawet dla samych Babilończyków; zestawiali więc dla szkół i dla ułatwienia uczących się tego rodzaju słowniki i syllabary. W ten sposób filologja nowożytna skorzystała z podręczników szkolnych, wypracowanych przed 3 tysiącami lat.

Podobnie, jak pismo egipskie przechodziło w swym rozwoju trzy fazy (hieroglifizm, hieratyzm i demotyzm), tak i w rozwoju pisma klinowego rozróżnić

http://rcin.org.pl