page0069

59'

formacyj s ubstancyj n y ch nazywa Arystoteles materyą pierwszą

Ta materya nie jest substancyą całkowitą, (non cs ąuid), nie jest ilościową (non est quąn-tum), ani też obdarzoną własnościami (non est ąuale), lecz by była substancyą istniejącą, rozciągłą, obdarzoną własnościami , musi być złączoną. z jakimś pierwiastkiem istnienia i działalności, który nadając jej formę, urzeczywistnia całkowitą istotę istniejącą. Ten pierwiastek informujący ze względu na rolę, jaką odgrywa w składzie istoty cielesnej, nazywa się formą substan-eyalną, aktem pierwszym (actus primus) pierwszem udoskonaleniem (perfectio prima, śnTsZćyeia).

Materya pierwsza nie jest więc istniejącą i czynną, ale z niej może się dopiero wytworzyć ciało, czyli jak mówią Scholastycy, ona nie ma bytu rzeczywistego (in actu), tylko byt możliwy („esse in potentia^u); tern, co w rzeczy samej istnieje i działa, jest ciało, ij. połączenie dwóch pierwiastków, z których jeden potrzebuje koniecznie formy, bo bez niej nie może posiadać żadnego kształtu, żadnej własności określonej.

U człowieka kompozycya ta ma specyalną cechę. Człowiek tworzy jedną substancyę złożoną również z materyi pierwszej i duszy rozumnej, jako formy substancyalnej. Jest. wszelako zasadnicza różnica między kompozycyą ludzką, a niższe-mi kompozycyami substancyalnemi. U człowieka formą substancyalną jest dusza duchowa tj. for-

http://rcin.org.pl